|
3 1 5
31-bob. FUQAROLIK PR O TSESSID A C H ET EL
FUQAROLARI VA TASHKILOTLAR, FUQAROLIGI
BO‘LMAGAN SHAXSLARNING ISH TIR O K I
3 1 .1 . Fuqarolik protsessida chet el fuqarolari va tashkilotlari,
fuqaroligi boMmagan shaxslarning ishtiroki
Fuqarolik sud ishlarini yuritishda ayrim hollarda chet el fuqarolari
va fuqaroligi b o ‘lm agan shaxslar, c h e t el tashkilotlari ishtirok etadi.
U shbu sh axslarning fuqarolik p rotsessida ish tiro k etish asoslari
Fuqarolik protsessual kodeksining 5 -b o ‘lim i, 386—391 -m oddalarida
m u stah k am lan g an . U n g a k o ‘ra, c h e t el fu q arolari, fuqaroligi boM
m agan shaxslar, 0 ‘zbekiston R espublikasi sudlariga m urojaat qilish
huquqiga egadirlar va fuqarolik protsessual h uquqlardan 0 ‘zbekiston
R esp u b lik asi fu q a ro la ri b ila n b a ra v a r fo y d a la n a d ila r. C h e t el
tash k ilo tlari 0 ‘zb ekiston R espublikasi sudlariga m u ro ja at qilish
huquqiga egadirlar va o ‘zlarining m anfaatlarini him oya qilish u c h u n
fuqarolik protsessual h u q u q lard a n foydalanadilar.
0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va tashkilotlarining fuqarolik
protsessual h u q uqlari m axsus ch ek lanishiga y o ‘l q o ‘yilgan davlat-
larning fuqarolari va tash kilotlariga n isb a ta n 0 ‘zb ekiston R esp u b
likasi q o n u n hujjatlarida belgilangan ta rtib d a javob tariqasidagi
cheklashlarga y o ‘l q o ‘yilishi m um kin.
D em ak , c h e t el fu q aro lari, fuqaroligi boM magan shaxslar, ch et
el tashkilotlari h am Fuqarolik protsessual kodeksining 34-m oddasida
k o ‘rsatilgan protsessual h u q u q va m ajb u riy atlard an foydalanadilar.
J u m la d a n , ish m ateriallari bilan tan ish ish , u la rd a n k o ‘c h irm a la r
olish, nusxalar k o ‘c h irish , rad etish to ‘g ‘risida arz qilish, d alillar
taq d im etish , dalillarni tek shirishda ish tiro k etish , ishda ishtirok
etuvchi boshqa shaxslarga va odil sudlovni am alga oshirishga ko‘m ak-
lashayotgan shaxslarga savollar berish, arz qilish, iltim o sn o m a lar
taq d im etish, sudga o g ‘zaki va y o zm a tu sh u n tirish la r berish, ishni
sud d a k o ‘rish d av o m id a tugMladigan h a m m a m asalalar b o ‘yicha
o ‘z la rin in g vajlarini bay o n qilish , b o sh q a sh a x sla rn in g a rz lari,
3 1 6
iltim o sn o m a lari, vajlariga qarshi e ’tiro z la r bildirish, su d n in g hal
qiluv q a ro ri, ajrim i, qaro ri va buyrug‘i u stid an shikoyat qilish,
su d c h iq a rg a n hal q ilu v q a ro ri, a jrim i, q a ro ri va b u y ru q n in g
m ajburiy ijrosini talab qilish, sud ijrochisining h arak atlari vaqtida
h o z ir b o ‘lish va o ‘z huquqlarini am alga oshirish huquqiga egadirlar.
S h u n in g d ek , u lar h am sud m ajlisida belgilangan ta rtib -q o id a -
larga rioya qilishi, sud to m o n id a n talab etilgan dalillarni taq d im
etish, sud m ajlisiga o ‘z v aq tid a kelish kabi m ajburiyatlam i bajarishi
talab etiladi.
C h e t el fu q aro lari, fuqaroligi boM magan shaxslar h am sudga
m u rojaat qilganida q o n u n hujjatlarida belgilangan m iq d o rd a davlat
boji to ‘laydi. C h e t el fuqarolari va tashkilotlari, fuqaroligi boMmagan
shaxslar ishtirok etay o tg an nizo larn in g , sh u n in g d ek , taraflarid an
loaqal bittasi c h e t eld a yashab tu rgan n izo lar b o ‘yicha fuqarolik
ishlari 0 ‘zb ek isto n R espublikasi su d la rin in g sudloviga taalluqli
boMishi, ag ar 0 ‘zb ekiston R espublikasining xalqaro sh artn o m asid a
b o sh q a ch a ta rtib n a z ard a tu tilg an boM masa, fuqarolik protsessual
kodeksi bilan belgilanadi (F P K n in g 3 8 8 -m oddasi).
C h e t el su d la rin in g su d g a d o ir to p sh iriq la rin i ijro e tish va
0 ‘zb ek isto n R espublikasi su d larining c h e t el sudlariga to p shiriq
bilan m u rojaat qilish tartibi F uqarolik protsessual kodeksining 390-
m oddasida belgilangan. U nga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi sudlari
c h e t davlat su d larin in g ayrim protsessual harak atlarn i (ch aq iru v
q o g ‘ozlari va b o sh q a h u jjatlarni to p sh irish , tara fla r va guvohlarni
so ‘roq qilish, ekspertiza oMkazish, joyga borib k o ‘rish va boshq.)
bajarish t o ‘g ‘risida belgilangan ta rtib d a bergan to p sh iriq larin i ijro
qiladilar. B undan quyidagi h o lla r istisnodir:
1) to p sh iriq n i ijro etish 0 ‘zbekiston R espublikasi suverenitetiga
zid boMsa yoki 0 ‘zbekiston R espublikasining xavfsizligiga tah d id
solsa;
2) to p sh iriq n i ijro etish su d n in g h u q u q doirasiga kirm asa.
C h e t davlat su d larin in g ayrim protsessual h a ra k a tla rn i bajarish
t o ‘g ‘risidagi to p sh iriq la ri 0 ‘zb e k isto n R e sp u b lik a sin in g q o n u n
hujjatlari asosida ijro etiladi.
0 ‘zb ekiston R espublikasi sudlari c h e t davlat sudlariga ayrim
protsessual harak atlarn i bajarish to ‘g ‘risida to p shiriq bilan m urojaat
qilishlari m um kin. 0 ‘zbekiston Respublikasi sudlarining ch et davlat
sudlari bilan a lo q a d a boMish tartibi 0 ‘zbekiston R espublikasining
q o n u n hujjatlari h a m d a xalqaro sh a rtn o m a lari bilan belgilanadi.
3 1 7
C h e t el davlat sudlari va arb itrajlarining q aro rlarin i 0 ‘zbekiston
R esp u b lik asid a ijro e tish ta rtib i 0 ‘z b e k isto n R e sp u b lik a sin in g
xalqaro sh a rtn o m a lari bilan belgilanadi. C h e t el davlat sudi yoki
arbitrajining hal qiluv q a ro ri, ag ar 0 ‘zb ekiston R espublikasining
xalqaro sh artn o m asid a b o sh q a ch a tartib n azard a tutilgan boMmasa,
bu q a ro r q o n u n iy kuchga kirgan v a q td an e ’tib o ra n , u c h yil ichida
m ajburiy ijroga topshirilishi m u m k in (F P K n in g 39 1 -m o d d asi).
Do'stlaringiz bilan baham: |
