M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

E.  EGAM BERDIYEV  -   0 ‘zbekiston  M illiy  u n i-
versiteti  « H u q u qshunoslik»  fak u lteti  «F u q aro lik  
protsessi»  kafedrasi  professori,  yuridik  fanlar  doktori;
O.A.  KAMOLOV  -   0 ‘zbekiston  Respublikasi  IIV  
A kadem iyasi  «F uqarolik  huquqi  fanlari»  kafedrasi 
boshlig‘i,  yuridik  fanlar  no m zo d i,  dotsent.
A ltih e r  K . /o iy
:ugi
O 'zbekiiton 
MK
ISB N   9 7 8 - 9 9 4 3 - 1 6 - 0 7 0 - 5  
©   «ILM   ZIYO»  nashriyot  uyi,  2012-y.

---

0  ‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining 
20 у illigiga  bag‘ishlanadi
S O ‘Z B O S H I
M a m la k a tim iz   m u s ta q illik k a   e ris h g a n d a n   s o ‘n g ,  ijtim o iy  
h ay o tn in g   b a rc h a   so h a la rid a ,  sh u   ju m la d a n ,  su d -h u q u q   sohasida 
h am  bosq ich m a-b o sq ich  islohotlar am alga oshirilm oqda.  Bu borada 
m am la k a tim iz   P rezid en ti  I.A.  K arim ov  2010-yil  12-noyabrdagi 
0 ‘z b e k isto n   R espublikasi  O liy  M ajlisi  Q o n u n c h ilik   palatasi  va 
S e n a tin in g   q o ‘sh m a   m ajlisidagi  « M a m la k a tim iz d a   d e m o k ra tik  
is lo h o tla r n i  y a n a d a   c h u q u r la s h tir is h   v a  fu q a ro lik   ja m iy a tin i 
rivojlantirish konsepsiyasi»  nom li  m a ’ruzasida ham   su d -h u q u q  tizi- 
m in i  islo h   e tish   so h asig a  a lo h id a   t o ‘x ta lib ,  « M a m la k a tim iz n i 
d e m o k ra tik  yangilashning bugungi bosqichdagi  eng m u h im  y o ‘n a - 
lish larid an   b in ,  bu  -   q o n u n   ustuvorligi  va  qo n u n iy lik n i  m u sta h - 
kam lash ,  shaxs  h u q u q i  va  m an faatlarin i  ish o n ch li  him o y a  qilishga 
q aratilg an   su d -h u q u q  tiz im in i  izchil  d e m o k ra tla sh tirish   va  liberal- 
lash tirishdan iboratdir.  Bir so ‘z  bilan aytganda,  yurtim izda huquqiy 
davlat asoslarini y anada takom illashtirish va aholining huquqiy ongi 
va  m ad an iy atin i  yuksaltirish  biz  u c h u n   hal  qiluvchi  vazifa  b o ‘lib 
q olm o q d a. A ynan shuning u c h u n  h am  biz m ustaqillikning dastlabki 
yillaridan boshlab islohotlam ing m azk u r y o ‘nalishiga alohida e ’tibor 
q a ra tg an im iz   bejiz  em as»1,  deb  t a ’kidlab  o ‘tdilar.
D arhaqiqat, ushbu  Konsepsiyaning qabul qilinishi, o ‘z navbatida, 
s u d -h u q u q  sohasida keyingi bosqichda am alga oshiriladigan ustuvor 
vazifalam i belgilab olishda dasturilam al b o ‘lib xizm at qiladi.  U shbu 
konsepsiyada ilgari  surilgan ustu v o r v azifalardan biri sifatida a h o li­
ning  h u q u q iy   savodxonligini  osh irish ,  u la m in g   h u q u q iy   m a d a ­
n iy a tin i  y u k s a ltiris h ,  s h u n in g d e k ,  h u q u q s h u n o s lik   y o ‘n a lish i 
b o ‘yicha tahsil olayotgan  kollej talabalari  u c h u n  zam onaviy darslik,
1  I.A.  Karimov.  M am lakatim izda dem okratik  islohotlarni yanada chuqurlashtirish 
va fuqarolik ja m iyatini  rivojlantirish konsepsiyasi.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy 
Majlisi  Q onunchilik palatasi va  S enatining q o ‘shm a majlisidagi  m a ’ruzasi.  «Xalq 
so ‘zi»  gazetasi,  2010-yil  13-noyabr.
3

---

o ‘quv,  o ‘quv -u slu b iy   q o ‘lla n m a la rn i  tay y o rlash ,  so h a  m u tax as- 
sislarining  bilim   saviyasini  yuksaltirib  bo rish n i  ta q o z o   etm o q d a .
Bu  b o rad a   P rezid en tim iz  I.A.  K arim ov  0 ‘zbekiston  R esp u b ­
likasi  K onstitutsiyasining  17 yilligiga b a g ‘ishlangan tan ta n ali  m aro - 
sim dagi  m a ’ruzasida  «...  davlat  ta ’lim   sta n d a rtla rin i,  o ‘quv d a stu r- 
lari  va  o ‘quv  ad ab iy o tlarin i  tak o m illash tirish ,  oliy va  o ‘rta  m axsus 
ta ’lim   tizim ida  t a ’lim   y o ‘nalishlari  va  m utaxassisliklarini  bugungi 
kun  talablari  nuqtayi  n a z arid a n   qayta  k o ‘rib  ch iqish  z a m r^ 'lig in i 
t a ’kidlab o ‘tdilar.
H aqiqatan  h am ,  m am lakatim izda barkam ol  avlodni tarbiyalash, 
ularni  h a r  to m o n la m a   yetuk  m utaxassislar  boMib  yetishida  ta ’lim  
va tarbiya berish  sohasidagi  darsliklar,  o ‘quv-uslubiy  adabiyotlarni 
tako m illash tirish ,  ularni  yangi  avlodlarini  yaratish  m u h im   vazifa­
lard an  biridir.  Shu  m a ’n o d a  T D Y I  «F u q aro lik  protsessual  huquqi» 
kafedrasi p ro fe sso r-o ‘qituvchilari  M .M .  M am asiddiqov,  Z .N .  Esa- 
nova,  D.Y.  H abibullayevlar  to m o n id a n   tay y o rlan g an   « F uqarolik 
protsessual  huquqi»  o ‘quv  q o ‘llanm asi  ta la b a la r  va  o ‘quvchilarni 
fuqarolik sud  ishlarini yuritishga oid bilim  saviyalarini yuksaltirishda, 
ushbu  h u q u q   sohasi  b o ‘yicha  nazariy  va  am aliy   k o ‘n ik m a  hosil 
qilishida  m u h im  ah a m iy at  kasb etadi.
A yniqsa,  m az k u r  o ‘quv  q o ‘llan m a  hozirgi  z a m o n   tala b la rid a n  
kelib chiqib yozilganligi, o ‘quv jarayoniga yangi  pedagogik tex n o lo - 
giyalarni  keng  jo riy   etishga,  m a ’ruza  va  am aliy  m ash g ‘ulo tlarn i 
qiziqarli  va  sam arali  o ‘tkazishga,  ta la b a la m in g   m avzularni  asosiy 
m a z m u n -m o h iy a tin i  te z   an g lab   olishi  va  tu sh u n ish ig a   yo rd am  
berishi,  talab alarn i  darsd a  faol  b o ‘lishiga  va  tan q id iy   fikrlashga 
undashi, talabani o ‘zini o ‘zi baholash va m ustaqil ta ’lim  olish  uchun 
im k o n iy a t  y a ra tis h i,  m av zu   b o ‘y ic h a   m u h im   m a ’lu m o tla r   va 
q o id ala m i esda qolishida  m u h im   m an b a  hisoblanadi.
0 ‘quv  q o ‘lla n m a d a   fuqarolik  protsessual  h u q u q i  fani  tu sh u n - 
c h asi,  p red m e ti,  vazifalari,  m an b alari,  p rin sip lari,  fuqarolik  sud 
ishlarini yuritish  tu rlari,  taraflar,  u c h in c h i shaxslar,  u larn in g  vakil- 
lari,  pro k u ro r,  davlat boshqaruv o rg anlarining fuqarolik protsessida 
ish tiro k   e tish   a so sla ri,  ta rtib i,  u la rn in g   p ro tse ssu a l  h u q u q   va 
m ajb u riy atlari,  sud  x arajatlari,  p rotsessual  m u d d a tla r,  isbotlash 
va dalillar, d a ’vo q o ‘zg‘atish,  ishni sudda ko ‘rishga tayyorlash, sudda
1 I.A.  Karimov.  0 ‘zbekiston  Konstitutsiyasi — biz u chun  dem okratik taraqqiyot 
yo‘lida va fuqarolik jam iyatini barpo etishda  m ustahkam  poydevordir.  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  K onstitutsiyasining  17 yilligiga bag‘ishlangan tantanali  m arosim dagi 
m a ’ruzasi  (2009-yil  5-dekabr).  Т .,  « 0 ‘zbekiston»,  2009,  26-bet.
4

---

ishni  k o ‘rish,  b irin c h i  instan siy a  su d in in g   q a ro rlari,  sirtd an   ish 
y u ritish ,  buyruq  tartib id a   ish yu ritish ,  a lo h id a  ta rtib d a   ish yuritish, 
d a v la t  o r g a n la r i,  m a n s a b d o r   s h a x s la r n in g   x a tt i - h a r a k a t l a r i  
(q aro rla ri)  u stid a n   berilg an   sh ik o y a tla r  b o ‘y ich a   ish larn i  sudda 
k o ‘rish, sud q aro rlarini yuqori instansiya sudlarida qayta tekshirish, 
sud  va  b o sh q a  o rg an la r  q a ro rlarin i  ijro  etish,  h ak am lik   sudlari, 
fuqarolik  p rotsessida  c h e t  el  fu q aro lari,  tash k ilo tla r  va  fuqaroligi 
boM magan shaxslarning ishtiroki kabi  m asalalar t o ‘liq yoritilganligi 
h a m d a   m a m la k a tim iz d a   a m a lg a   o s h ir ila y o tg a n   s u d - h u q u q  
islo h o tlari,  0 ‘zb ekiston  R espublikasi  O liy  sudi  p len u m i  qaro rlari, 
n a z o ra t  savollari,  m avzuga  oid  ad ab iy o tlar  ro ‘yxatining  berilishi 
o ‘q u v c h ila rn i  m a z k u r fan n i  to ‘liq  o ‘zlash tirish d a,  ushbu  m avzular 
b o ‘y ich a  m ustaqil  ishlarni  y o zishda,  fan n i  m ustaqil  o ‘zlashtirib 
olishga va ijodiy fikrlashda qulayhk yaratadi.