M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

3 1 .2 .  Huquqiy  yordamlar
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q aro lik   p rotsessual  kodeksining
3-m oddasiga k o ‘ra,  basharti,  0 ‘zbekiston  R espublikasining xalqaro 
shartn o m asid a 0 ‘zbekiston  R espublikasining fuqarolik sud ishlarini 
yuritish  to ‘g ‘risidagi  q o n u n   hujjatlaridagidan  b o sh q a c h a   q o id ala r 
belgilangan boMsa,  xalqaro sh a rtn o m a  qoidalari  qoMlaniladi.  U shbu 
q o id ad a n   k o ‘rinib turibdiki,  su d lar ishlarni  k o ‘rishda xalqaro sh a rt- 
n o m ala rn i  h am   qoMlashi  m u m k in .  M a zk u r m asala  k o ‘pro q   c h e t  el 
fu q arolari,  fuqaroligi  boM magan  yoki  c h e t  el  tash k ilo tlari  bilan 
bogMiq  nizolarda tatb iq  etiladi.
D em ak,  ch et davlat fuqarolari va yuridik shaxslar b oshqa davlat- 
ning  sud  o rg an larid a  h a ra k a t  qilishlarida  s h a rtn o m a   yoki  bitim lar 
asosida huquqiy yordam  oladilar.  0 ‘zbekiston  R espublikasi hozirda 
b ir q a to r d avlatlar b ilan  o ‘zaro  huq u q iy  yo rd am   va  huq u q iy   m uno- 
sabatlarga oid shartnom alam i imzolagan. Jum ladan,  1993-yil 22-yan- 
varda  M insk shahrida im zolangan «Fuqarolik, oilaviy va jin o iy  ishlar 
b o ‘yicha  huq u q iy   yo rd am   va  huq u q iy   m u n o sa b a tla r  t o ‘g ‘risidagi 
Konvensiya» hozirda  H a m d o ‘stlik davlatlari o ‘rtasida o ‘zaro huquqiy 
y o rd am   k o ‘rsatish,  sudlovlilikka  oid  q o id alar,  sud  q a ro rlarin i  ijro 
e tish ,  n ik o h d a n   ajratish ,  farzan d lik k a  olish,  o talik   va  o n a lik n i 
belgilash,  yuridik  fak tlam i  belgilash  kabi  m asalalarn i  hal  etishda 
m u h im   m an b a  boMib xizm at q ilm oqda.
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q aro lik   protsessual  kod ek sin in g
12-m oddasiga  b in o a n ,  sud  ishlarni  0 ‘zb ekiston  R espublikasining 
qonunlari asosida hal qilishi shart.  Sudda,  agar 0 ‘zbekiston  R espub­
likasining  Konstitutsiyasi va boshqa qonunlariga zid boMmasa, boshqa 
no rm ativ   hujjatlarni  h a m   qoM lanadi.  Sud  q o n u n g a   va  0 ‘zbekiston 
R espublikasining  xalqaro  shartn o m asig a  m uvofiq  c h e t  dav latn in g  
h u q u q   n o rm alarin i  h am   qoMlaydi.  N izoli  m u n o sa b a tn i  tartibga 
soladigan  q o n u n   boM magan  ta q d ird a ,  sud  shunga  o ‘xshash  m u n o - 
sabatlarni tartibga soladigan q o n u n n i tatb iq  etadi,  b o rd i-y u ,  bunday
3 1 8

---

q o n u n   h am   boM masa,  respublika  q o n u n   h u jjatlarining  u m u m iy  
asoslari va m a ’nosiga tayanadi.
Y u q o rid a   k o ‘rsa tilg a n   n o rm a d a n   k o ‘rin ib   tu rib d ik i,  su d la r 
q o n u n g a   va  0 ‘zbekiston  R espublikasining  xalq aro   sh artnom asiga 
m uvofiq,  c h e t  d a v latn in g   h u q u q   n o rm a larin i  h a m   qoMlaydi.
1.  C h e t  el  fu q a ro la ri,  fuqaroligi  boM magan  sh ax slar  va  ta sh k ilo tla rin i 
fuqarolik  protsessual  h u quqlaridan  foydalanish  tartibini  tushuntiring.
2.  C h e t  el  fuqarolari va tashkilotlari,  fuqaroligi  boMmagan  shaxslar ishtirok 
etayotgan  nizolar  qaysi  sudlarning  sudloviga  taalluqli  boMadi?
3.  C het davlat sudlarining sudga do ir topshiriqlarini  ijro etish tartibi qanday?
4.  C h e t  davlat  sudlari  va  arbitrajlarining  hal  qiluv  qaro rlarin i  ijro  etish 
tartibi  qanday?
1.  0 ‘zbekiston  Respublikasining Fuqarolik protsessual  kodeksi.  Rasmiy nashr. 
Т .,  0 ‘zbekiston  R espublikasi  A dliya  vazirligi,  2011.
2.  Sh.Sh.Shorahm etov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  F uqarolik  protsessual 
kodeksiga  sharhlar. Т ., T D Y I,  2010.
3.  0 ‘z b e k isto n   R e sp u b lik a sin in g   «Sud  h u jja tla ri  va  b o sh q a   o rg a n la r 
hujjatlarini  ijro etish to ‘g‘risida»gi Q onuni.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy 
M ajlisi  A xborotnom asi,  2001,  №   9 — 10,  169-m odda.
4.  Sh.Sh.Shorahm etov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  Darslik.  Т .,  «Adolat»,  2001.
5.  Sh.Sh.Shorahm etov.  0 ‘zbekiston  R espublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  Darslik.  Т .,  T D Y I,  2007.