M. M. Abralov payvandlash materiallari

Kam legirlangan po‘latlarni payvandlash

Legirlangan po‗latlar kam legirlangan (jami legirlovchi elementlari 2,5% dan kam), o‗rtacha legirlangan (2,5 dan 10% gacha) va ko‗p legirlangan po‗latlar (10% dan ortiq) ga bo‗linadi.

Kam legirlangan po‗latlar kam legirlangan kam uglerodli, kam legirlangan issiqbardosh va kam legirlangan o‗rtacha uglerodli po‗latlarga bo‗linadi.
Kam legirlangan kam uglerodli konstruksion po‗latlar tarkibidagi uglerod miqdori 0,22% dan oshmaydi. Legirlanishiga qarab po‗latlar marganetsli (14Г, 14Г2), kremniy-marganetsli (09Г2С, 10Г2С1, 14ГС, 14ГС va boshqalar), xrom-kremniy-marganetsli (14XГС va boshqalar), marganets-azot-vannadiyli (14Г2AФ, 18Г2AФ va boshqalar), xrom- kremniy-nikel-misli (10XСНД, 15XСНД) po‗latlar va boshqalarga bo‗linadi. Kam legirlangan kam uglerodli po‗latlar, issiqlayin prokatka qilingan po‗latlarning uzilishiga vaqtinchalik qarshiligi (48 – 90)∙10⁷Pa atrofida bo‗ladi.
Kam legirlangan issiqqa chidamli po‗latlar yuqori haroratda ishlatilganda yuqori mustahkamlikka ega bo‗ladi. Ulardan energetik bug‗ qurilmalarini tayyorlashda keng foydalaniladi.
Kam legirlangan o‗rtacha uglerodli (uglerod miqdori 0,22% dan ortiq) konstrutsion po‗latlar (17ГС, 18Г2AФ, 35XM va boshqalar) odatda, termik ishlangan holatda ishlatiladi. Bu po‗latlarni payvandlash texnologiyasi o‗rtacha legirlangan po‗latlarni payvandlash texnologiyasiga o‗xshash.
Kam legirlangan po‗latni payvandlashning o‗ziga xos xususiyatlari. Kam legirlangan po‗latlarni payvandlash kam legirlangan konstruksion po‗latlarni payvandlashga qaraganda qiyinroq. Kam legirlangan po‗lat payvandlashda issiqlik ta‘siriga ancha sezgir. Kam legirlangan po‗latning markasiga qarab payvandlashda toblanuvchi strukturalar yoki payvand birikmaning termik ta‘sir zonasida o‗ta qizigan uchastkalar hosil bo‗lishi mumkin.
Termik ta‘sir zonasida metall strukturasi uning kimyoviy tarkibi, sovitish tezligi va metallni tegishli haroratlarda (bunda donachalarning mikrostrukturasi va o‗lchamlari o‗zgaradi) qancha vaqt turishiga bog‗liq. Agar evtektoidgacha po‗latda qizdirib austenit olinsa (1.1-rasm), so‗ngra esa po‗lat turli tezlikda sovitilsa, u holda po‗latning kritik nuqtalari pasayadi.