M. M. Abralov payvandlash materiallari

Silikat palaxsani eritish. Silikat palaxsa sovuq suvda amalda erimaydi. Suv harorati faqat 60 – 70 °S ga etganda sezilarli darajada eriy boshlaydi, haroratni yanada oshirilsa, palaxsaning erishi ortib boishi kuzatiladi.

Silikat palaxsani eritish – murakkab fizik-kimyoviy jarayondir. Palaxsaning suvda erishi uning sirtki zarrachalarining ishqorlanishi bilan boshlanadi, bu jarayonni


R₂O ∙ nSiO₂ + H₂O = 2ROH + nSiO₂

tenglama bilan ifodalash mumkin.

Suyuq muhitning ishqoriyligi juda past ekanligi munosabati bilan uning barqarorlashtiruvchi ta‘siri pasayadi. Natijada eritmalar turli omillar ta‘sirida emirilishga moyil bo‗lib qoladi. Bu eritmadan amorf kremnezyomning tushib qolishida va elimlovchi xossalarining yo‗qolishida namoyon bo‗ladi. Shuning uchun elektronli ishlab chiqarish maqsadlari uchun moduli 2,7 dan 3,2 gacha bo‗lgan silikat palaxsasidan foydalanishni tavsiya etish mumkin. Ko‗rsatilgan oraliqdagi modulga ega palaxsa bo‗lgandek eritmalar etarlicha yuqori elimlovchi xossalarga ega bo‗ladi va shu bilan birga emirilishga moyiligi kamroq bo‗ladi.

3. 
   Silikat palaxsasini eritish uchun qurilma. Silikat palaxsa suvda avtoklavsiz – ochiq usulda (bunda bo‗laklangan va oldindan kukun qilib maydalangan 0,5 – 0,6mm li donalarga palaxsa eritilishi mumkin) va bosim ostida avtoklav usulida eritilishi mumkin.
   

Palaxsani bosim ostida eritish statsionar yoki aylanuvchi avtoklavlarda (silikatli barabanlarda) amalga oshirilishi mumkin.
Palaxsaning erish jarayonini tezlashtirish uchun yumshatilgan ichimlik suvidan yoki oldindan permutit bilan ishlov berilgan suvdan foydalanish maqsadga muvofiq (bu suvning qattiqligini pasaytiradi va
kalsiy, magniy va temirning suvdan erigan tuzlarini qasmoq ko‗rinishida cho‗kishiga olib keladi).
Silikat palaxsa qo‗zg‗almas avtoklavlarda turli xil texnologiya bo‗yicha eritilishi mumkin:

• 
  suv avtoklavi mavjud bo‗lganda butun jarayon davomida ishchi hajimga bug‗ kiritish bilan;
  
• 
  dastlabki gidrotatsiyani o‗tkazish va keyin avtoklavni suv bilan to‗ldirish uchun jarayon boshida qisman bug‗ kiritish bilan.
  

Qo‗zg‗almas avtoklavlarni bo‗laklarining o‗lchamlari 20 – 50mm bo‗lgan qoldiqdan yuvilgan palaxsa bilan to‗lshdirish (yuklash) lozim. Maydasi miqdori ko‗p bo‗lgan kukunli palaxsa bilan yuklash uning bir yaxlit xolda yopishib qolishiga va jarayon unumdorligining keskin tushib ketishiga sababchi bo‗lishi mumkin. Meyorida ishlaganda erimagan palaxsa qoldig‗i yuklash massasining 10% dan ortiq bo‗lmaydi.



4.8-rasm. Suyuq shisha ishlab chiqarish jarayoni:
1 - avtoklav; 2 - tindirgichlar.

Silikon palaxsani aylanadigan avtoklovgvda eritish ishchi xajmga bug‗ kiritish bilan olib boriladi. Avtoklovdagi bosim tarmoqdagi bosimga teng bo‗lmaguncha bug‗ kiritib turiladi, shundan so‗ng bug‗ kiritish to‗xtatiladi. Avtokloni bo‗laklarini o‗lchamlari 50 – 60mm bo‗lgan oldindan yuvilgan palaxsa bilan yuklanadi. Avtoklovga uning taxminan 50% hajmini to‗ldiradigan miqdorda palaxsa yuklanadi. Aylanuvyai avtoklavlarda palaxsani erishi tezroq va to‗liqroq ro‗y beradi, bu palaxsani uni qaynatish jarayonida qisman maydalanib ketishi bilan izohlanib, bunda eritishda tushib turuvchi sirtlarning uzluksiz ya‘ni yonib turishi va o‗sishi (ortib borishi yuz beradi), ish me‘yorida tashkil etilganda erimagan qoldiqlar miqdori yuklash masalasining 3% dan ortiq bo‗lmasligi kerak.

4.