M. M. Abralov payvandlash materiallari

Silikat palaxsasini (katta bo‘lagini) yaxshilab pishirish va suyuq shisha eritmalarini tayyorlash

1. 
   Umumiy ma’lumotlar. Elektrodni ishlab chiqarishda eng muhim materiallardan biri suyuq shisha hisoblanadi. U bog‗lovchi sifatida aksariyat ko‗pchilik elektrodlarning zaruriy komponenti bo‗lib hizmat qiladi. Suyuq shisha eritmalari silikat palaxsasidan (katta bo‗lagidan) tayyorlanadi. Silikat palaxsasi sodda, potash yoki natriy sulfati bilan kremnezyom qotishmasidan iborat bo‗lib, u shisha pishiruvchi vannali pechlarda 1300 – 1500 °С haroratda olinadi. SiO₂ kremnezyom sifatida odatda toza qumlardan, kamroq xollarda esa changsimon kvarsdan foydalaniladi.
   

Qo‗llanilayotgan xomashyoga bog‗liq holda natriyli, kaliyli, kaliyli- natriyli, natriyli-kaliyli palaxsa hosil qilishi mumkin. Erigan massani quyib olish usuliga bog‗liq holda silikat palaxsa yo yirik bo‗laklar ko‗rinishida (qo‗yiluvchi transportyor qoliplariga aravachalarga quyish) yoki donador ko‗rinishda hosil bo‗ladi (erigan massaning pechdan suv havzasiga ingichka oqim ko‗rinishida quyilishi).
Granulalangan silikat palaxsasi tez eruvchanlik xususiyatiga ega, chunki quyish jarayonida eritilgan massa gidrotatsiyaga uchraydi.
Silikat palaxsasining (bo‗lagining) rangi dastlabki xomashyoda mavjud bo‗lgan aralashmalar tarkibi va miqdori bilan belgilanadi. FeO temir oksidi unga ko‗k-zangori rang beradi, Fe₂O₃ temir oksidi esa sariq- zangori rang beradi. Oltin gugurtli birikmalar palaxsaga sariqroq rang bersa, yonilg‗idagi uglerod zarralari jigarrang tusini beradi.
Aralashmalar silikat palaxsa xossalariga, ayniqsa uning suvda eruvchanligiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Palaxsada СaO, Fe₂O₃ va Al₂O₃ oksidlarining yig‗indisi 1% dan oshmasligi kerak; ularning miqdori 5% dan oshganda palaxsa suvda umuman erimaydi.
Silikat palaxsasining xossalarini va suyuq shishaning xossalarini belgilovchi asosiy tavsifi μ=SiO₂/R₂O – silikat moduli hisoblanadi. Modul umumiy ko‗rinishda SiO₂ ning molekulalari sonining R₂O ning molekulalari soniga nisbatini ifoda etadi, bu erda R – kaliy, natriy yoki ularning yig‗indisi.

2.