M lafasov, X. S. Jumaniyozov, G. K. Masharipova, E. Xoliqov, E. M. Mallaeva diniy ekstremizm, missionerlik

«Hizb  at-tabrir  al-islomiy»  («Islom  ozodlik  partiyasi»).  Ushbu 
tashkilotga  1953-yili  Taqiyiddin  Nabahoniy  tomonidan  asos  solingan. 
Tashkilot  oldiniga  o‘z  oldiga  Falastinni  yahudiylardan  ozod  qilishni 
maqsad 
qilib 
oladi. 
Lekin 
keyinchalik 
musulmon 
davlatlarini 
birlashtiruvchi  yagona  halifalik  barpo  etishni  bosh  maqsad  deb  e ’lon 
qiladi.  «Hizb  at-tahrir  al-islomiy»  tashkilotining  mafkuraviy  asoslari 
Nabahoniy va uning izdoshi b o im ish Abdul Qaddim Zallumning «Islom 
nizomi»,  «Halifalik»,  «Islomiy  olamga  qaynoq  nidolar»,  «Hizbut- 
tahriming  tushunchalari»,  «Demokratiya-kufr  nizomi»  va  boshqa 
asarlarida  bayon  etilgan.  Bu  asarlarda  G ‘arb  sivilizatsiyasi  va  dunyoviy 
davlat  tamoyillari  qoralangan  holda,  turli  mamlakatlarda  radikal  islom 
g ‘oyalarini  targ‘ib  qilish,  davlat  to'ntarish  orqali  hokimiyatni  qo‘lga
62

---

kiritish  hamda  halifalikka  asoslangan  tuzumni  o ‘matish  asosiy  maqsad 
sifatida  ilgari surilgan.  Hozirgi kunda esa, tashkilot rahbarlari tomonidan 
ilgari  surilgan  «Arab-Isroil  muammolarini  hal  etishning  yagona  vositasi
-   yahudiylami  ommaviy  qirg‘in  qilishdir»,  degan  reaksion  g ‘oya  «Hizb 
at-tahrir  al-islomiy»  ning  haqiqiy  mohiyatini  belgilab  beradi  deyish 
mumkin.
«Hizb  at-tahrir al-islomiy» piramida shaklidagi tuzilishga ega bo‘lib, 
uning  quyi  pog‘onasini  besh  kishilik  «xalqalar»  ga  birlashgan  «doris» 
xatti-harakatlarlar  tashkil  etadi.  Unga  m ushrif  rahbarlik  qiladi.  4-5 
mushrifdan  iborat  «mahalliy  jihoz»  «naqib»  ga,  naqiblar  esa,  viloyat 
darajasida  «musoid»  ga  bo'ysunadilar.  Musoidlar  faoliyati  mintaqaviy 
rahbar  -  «mu’tamad»  tomonidan  boshqariladi.  Tashkilot  rahbari  -  
«Amirul-a’zam»  tashkilotning  oliy  bo‘g ‘ini  -   «Qiyodat»  orqali 
m u’tamadlaming  faoliyat  yo‘nalishini  belgilab  turadi.  Bunday  tuzilish 
tashkilotning mumkin qadar yashirin ish olib borish imkonini beradi.
«Hizb at-tahrir al-islomiy» ning  1960-1970-yillarda sodir etgan qator 
qo‘pomvchilik  xatti-harakatlarlari  uchun  deyarli  barcha  musulmon 
davlatlarida  uning  faoliyati  taqiqlandi.  Shunday  bo ‘lsa-da,  ba’zi  Yaqin 
Sharq  mamlakatlari  «Hizbut-tahrir»  ning  faoliyat  markazi  sifatida 
saqlanib qolmoqda.
«Hizbut-tahrir»  ning  faol  harakati  1970-1980-yillardan  buyon 
Pokiston,  Indoneziya,  Filippin,  1990-yillar  boshidan  markaziy  Osiyo 
davlatlari  va  Rossiyada  kuzatilmoqda.  Garchi  «Hizbut-tahrir»  o‘z 
faoliyatida  faqat  g'oyaviy  kurash  usullaridan  foydalanishni  e ’lon  qilsa- 
da,  harakat faollarining bir qator davlatlarda amalga oshirgan terrorchilik 
amaliyoti buning teskarisini ko ‘rsatmoqda.