O lZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA‘L1M VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT
PEDAGOGIKA UNIVERSITET1
M.LAFASOV, X.S.JUMANIYOZOV, G.K.MASHARIPOVA,
E.XOLIQOV, E.M.MALLAEVA
DINIY EKSTREMIZM, MISSIONERLIK
VA XALQARO TERRORIZMGA
QARSHI KURASH
(METODIK QO‘LLANMA)
Alisher Navoiy nAmdagi
0 ‘zbekiston Milliy kuluuxdllAw
nashriyoti
TOSHKENT-2010.
66.4(0)
D53
D iniy ek strem izm , m issio n erlik va x alqaro terrorizm ga q arshi k u rash :
(m etodik q o ‘llanm a) / M. L afasov [va boshq.] ; 0 ‘z R O liy v a o ‘rta-m axsus
t a ’lim vazirligi. - Т.: A. N av o iy n om idagi 0 ‘zb ek isto n M illiy kutu b x o n asi
nashriyoti, 2010. - 128 b
I.
L afasov, M.
Б Б К 6 6 .4(0)+ 66.3(5У )3+ 86.38
T aqrizchilar:
T T E S I falsafa k afedrasi m udiri, f.f.n.
do tse n t A .N a s rid d in o v
N izo m iy n o m idagi T D PU dotsenti,
f.f.n. O '.Y u s u p o v
M azkur metodik q o ila n m a Oliy va o ‘rta-maxsus ta ’lim vazirligi tomonidan
«Ekstremizm, terrorizm: tarixi va mohiyati» kiirsi yuzasidan tavsiya etilgan
namunaviy dasturga muvofiq tayyorlandi. M etodik qo‘llanma Pedagogika
universitetlarining «Milliy g ‘oya, huquq va m a’naviyat asoslari» y o ‘nalishi
talabalari uchun m oijallangan.
M etodik qo'llanm ada mazkur kursni o'qish jarayonida talabalar bilib olishi
lozim va zarur b o'lgan mavzularga asosiy e'tib o r qaratilib, quyidagi masalalar
yoritib berilishiga ahamiyat berildi: Davlat va din; 0 ‘zbekistonda davlatning din va
diniy tashkilotlar bilan munosabati; Jahon dinlari tizimida Islom; Islomning
Markaziy Osiyo mintaqasidagi o 'm i va ahamiyati; ekstremizm va terrorizm tarixi;
ekstremizm va terrorizmning jam iyat barqarorligiga tahdidi: Musulmon olamining
terrorizmga qarshi kurashi; M arkaziy Osiyodagi barqarorlik va havfsizlikka tahdid
solayotgan diniy ekstremistik va terroristik tashkilotlar; Diniy ekstremizm va
terrorizmga qarshi kurashning halqaro siybsiy-huquqiy asoslari va boshqalar yoritib
beriladi.
M etodik qo‘llanma Nizomiy aom idagi TDPU Ilmiy kengashining 2010-yil
25-noyabrdagi yig‘ilishida muhokama ailinib 5-sonli bayonnomasi bilan nashrga
tavsiya etilgan.
M etodik qo'llanm a ITD-4-161 “Milliy g'oya, m a’naviyat asoslari va huquq
ta ’limi y o ‘nalishi bo'yicha kadrlar tayyorlashning takomillashtirilgan mazmunini
ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish" mavzusidagi granti doirasida bajarilgan.
N1506-4825/2010.
ISBN 978-9943-06-329-1
KJR1SH
XX
asr oxiriga kelib ikki qutbli dunyoning yemirilislii, ya’ni
jahonning deyarli yarmiga hukmronlik qilib kelgan sotsializmning
inqirozga yuz tutishi, uning bosh qurg‘oni hisoblangan Sho‘rolar
saltanatining qulashi natijasida bir qancha davlatlaming mustaqil
taraqqiyot yo‘liga o'tishi yillar davomida berkitib kelingan din buloqlari
ko‘zining qaytadan ochilishiga imkon yaratdi. Bunga uzoq yillar tashna
bo'lgan xalqlar tushunib - tushunmay din sohasidagi harama narsani
qabul qilaverdi. Bu narsa dindan siyosiy maqsadlarini amalga oshirishni
ko‘zlab yurgan qator kishilar va kuchlarning tegirmoniga suv quydi.
Bizning yurtimiz geostrategik jihatdan qulay joyda joylashganligi,
moddiy resurslarga boy bo‘lganligi uchun ulaming o ‘qiga nishon
vazifasini o ‘tadi va tajriba maydoniga aylandi.
Lekin Yurtboshimizning qat’iy siyosati, xalqimizning birligi, ahilligi
mamlakatimizni katta falokatlardan asrab qoldi. Shu sabab bo‘lib o ‘tgan
voqealami haqqoniy o ‘rganish, orttirilgan tajribani yoshlar ongiga
singdirish, yurtimiz kelajagini mustahkamlashga xizmat qiladi. Shuni
alohida ta’kidlash kerakki, diniy ektremizm va xalqaro terrorizm,
osongina taslim bo‘ladigan kuch emas. Uning Vatani. millati yo‘q. U
vaqti-vaqti bilan o'zini ko‘rsatib, yurt tinchligini buzib turadi.
Prezidentimiz Islom Karimov 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining
XIV sessiyasida qilgan m a’ruzasida (2004-yil 29 aprel) asosiy e ’tibomi
mamlakatimizga ko‘z tikkan yovuz kuchlarning 2004-yil 29-30 mart va
1 aprel kunlari amalga oshirgan qabih qilmishlari hamda terrorizmning
jirkanch qiyofasini ochib berishga qaratib o ‘tdi: «Barchamizga ayon
bo'lishi kerakki, g ‘animlarimizning asosiy niyati - 0 ‘zbekistonda hukm
surayotgan tinchlik va osoyishtalikni, jamiyatimizdagi bunyodkorlik
muhitini, bugun barpo etayotgan farovon va osuda hayotni buzish, tobora
kuchga kirayotgan davlatimizni ag‘darish, tanlagan yo‘limizdan
qaytarishdir».
Yangi ming yillik arafasida ikki qarama-qarshi mafkuraviy
tuzumning kurashi intihosiga etsa-da, dunyo ko‘pchilik kutganidek
osoyishta bo‘lib qolgani yo‘q. Unda o‘z yechimini kutayotgan
muammolar talaygina ekan: bir qator mamlakatlarda yangi demokratik
qadriyatlar qiyinchiliklar bilan qaror topmoqda; milliy o'zlikning
anglashning faollashuvi; etnik ziddiyatlar; diniy qadriyatlaming qayta
qaror topish jarayoni bilan bog‘liq masalalar.
Ushbu muammolar o ‘tmishda qolib ketmasdan. shakllantirilayotgan
yangi dunyo andozalarini ishlab chiqish jarayoniga to‘siq b o‘lib ham
qolmoqda. Mana shunday sharoitda turli kurash va musobaqalardan
toygan insoniyat yangi hayotni barpo etishga kirishdi. “Shu nuqtai
nazardan qaraganda, muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil
g ‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo'htonlardan himoya qilish,
uning asl mohiyatini unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g ‘ri
tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g ‘oyalarini keng targ‘ib etish
vazifasi hamon dolzarb bo ‘lib qolmoqda”1
M a’rifiy jamiyat o ‘zi barpo etishga kirishgan tizimning ba’zi
xususiyatlarini, qirralarini oldindan tasavvur etishi lozim.
Bizning
nazdimizda, hozirdan yangi tizimning mohiyatini ochib beruvchi bir
qator masalalar ustida bosh qotirishga to‘g ‘ri keladi. Jumladan:
• yangi barpo etilajak tizim qanday bo‘ladi?
• unga qanday boshqaruv qoidalari asos etib olinadi?
• u qanday m a’naviy-axloqiy qadriyatlarga tayanadi?
• uning ijtimoiy-axloqiy tizimida bir guruh aqidaparastlar tomonidan
ilgari surilgan g ‘oyalarga o‘rin beriladimi?
• eng asosiysi, unga m a’rifiy dunyo qay darajada o ‘z hissasini qo‘sha
oladi?
Mustaqillik mamlakatimiz m a’naviy taraqqiyotida yangi bosqichni
boshlab berdi: dinga bo‘lgan munosabat tubdan o‘zgardi; tom m a’nodagi
vijdon erkinligi ta’min etildi; diniy bag‘rikenglik hayotiy tamoyilga
aylandi; milliy-diniy qadriyatlar tiklandi; diniy tashkilotlar soni oshdi, 10
dan ortiq diniy o ‘quv muassasasi faoliyat ko‘rsatmoqda.
1 Каримов И.А. Ю ксак маънавият-снгнлмас куч. - Т: “ Маънавият". 2008. 37-6.
Mamlakatimizda mustaqillik yillari amalga oshirilgan ijobiy ishlar
bilan bir qatorda, hali o‘z yechimini kutayotgan muammolar ham yo‘q
emas. 1999 yidagi fevral voqealari, 2004-yildagi 29-30 mart kunlari
sodir etilgan qo‘poruvchiliklari ta’lim-tarbiya, targ‘ibot sohasidagi
ishimizda nuqsonlar mavjudligini ko‘rsatmoqda.
Ularni bartaraf etish uchun barchamiz bir yoqadan bosh chiqarib,
harakat qiiishimiz talab etiladi. Bu yo‘lda bir-biri bilan uzviy bog‘liq
muammolami yechishga alohida e’tibor berishda:
- sogMom fikr va dunyoqarashga ega bo‘lgan kadrlarni tayyorlash,
ulaming salohiyatini yurt osoyishtaligi va xalq farovonligi yo ‘lida
safarbar qilishga keng imkoniyatlar yaratib berish.
- dinning asl insonparvarlik mohiyatini asrash, uning ma’naviy-
m a’rifiy salohiyatini jamiyatdagi barqarorlik, ijtimoiy hamkorlik,
konvensiyalararo hamjihatlikni mustahkamlashga yo‘naltirish borasidagi
ishlarda tadrijiylikni ta’minlashdan iboratdir.
Mavjud muammolami hal etish oliy ta’lim muaassalari oldiga qator
vazifalami qo‘ymoqda. Jumladan:
• Davlatimizning vijdon erkinligi sohasida olib borayotgan siyosatini
hamda uning amaliy natijasi boMmish qaror topgan diniy
bag‘rikenglik muhitini yoshlar orasida keng yoritishga qaratilgan
tadbirlarning samaradorligini oshirish;
• Islom dinini siyosatga aylantirayotgan, yovuzlik va terrorchilik
mafkurasini
yaratayotgan
ko‘plab
radikal
va
ekstremistik
markazlaming, birinchi navbatda, yoshlar ongini zaharlab, zombiga
aylantirib, ulardan terrorchilar tayyorlash bo‘yicha konveyer tashkil
etayotgan, halifalik tuzishdek turli xom-xayollami amalga oshirishga
urinayotgan qabih kuchlaming ildizini qirqib tashlash borasidagi
m a’rifiy ishlami kuchaytirish;
• Turli millat va din vakillari orasida totuvlikni mustahkamlash tomon
qaratilgan tadbirlarning hozirjavobligi v a ta ’sirchanligini oshirish;
• Missionerlik harakatining oldini olish, yoshlami chet el OAV orqali
tarqatilayotgan turli xabarlar ta’siriga berilib ketishining oldini olish
bo‘yicha tadbirlar uyushtirish va boshqalar.
OTM xatti-harakatlarlarida ta’lim olayotgan talaba-o‘quvchilami
milliy istiqlol ruhida tarbiyalash, ularda milliy g‘urur va iftixor
5
tuyg'ularini
kuchaytirish,
zararli
g'oyalarga
qarshi
mafkuraviy
immunitetni shakllantirish hamda diniy ekstremizm va terrorizmga
qarshi kurashning m a’naviy-ma’rifiy asoslari bo'yicha bilimlarini
boyitishga tomon qaratilgan o'quv-tarbiyaviy, ma'naviy-m a'rifiy ishlami
izchil tashkil etish, uning ta’sirchanligini yanada oshirish maqsadida
qoMlanma tayyorlandi.
Ilgari
Respublikamizda
vahhobiylar,
diniy
fundamentalizm,
ekstremizm va xalqaro terrorizm haqida ma'lumotlar deyarli yo‘q edi.
Prezidentimiz I.A.Karimovning "O ’zbekiston XXI asr b o 's a g ^ id a :
xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari"’,
"Xushyorlikka da’vat", "Vatan tinchligini saqlamoq kerak’', "Tinchlik
uchun kurashmoq kerak”, "Vatanimizning tinchligi va xavfsizligi o ‘z
kuch-qudratimizga, xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga
bogMiq”, "Yuksak m a'naviyat - yengilmas kuch” va boshqa asarlarida
diniy fundamentalizm va ekstremizmning mohiyati va xavfi haqida
batafsil tushuntirish berilgan.
Keyingi yillarda Respublikamizda vahhobiylikning kelib chiqishi,
diniy fundamentalizm, ekstremizm va xalqaro terrorizmning kirdikorlari
haqida bir qator asarlar, ko‘plab maqolalar paydo boMdi.
M uallif ushbu qollanm aning yuzaga kelishida Abdurashid qori
Bahramov, Muhammadbobur qori Y oidoshev, Najmiddin Kornilov,
Qutbiddin Burxonov, Maxsudxo‘ja Nuriddinov, Abdiqayum Azimov,
Yunus Abdullaev, Xoji Ismatulloh Abdulloh, Sobir 0 ‘nar, Shodiqul
Xamroev, Hamrobonu Musurmonova, Zohidilla Munavvarov, Yevgeniy
Abdullaev, Ismoil Saifnazarov, G ‘affor Xotamov, Abdusalom Umarov,
Abdullajon Begmatov, Zuxriddin Xusniddinov, Aydin Gudarzi va
boshqalarning asarlari va maqolalaridan foydalandi. Shu sababli, muallif
ularga o 'z minnatdorchiligini bildiradi. Shuningdek, IKT nizomi, turli
tashkilotlarning ustavlari, xalqaro shartnomalar, Internet materiallaridan
keng foydalanildi.
0 ‘ylaymizki, mazkur qoMlanmani o‘rganish jarayonida yoshlarimiz
umuman dinlar, xususan Islom dini tarixi, ta ’limoti to'g'risida,
mamlakatimizda vijdon erkinligining amalga oshirilishi, tinch-osoyishta
hayot tarzimizni din niqobi ostida buzishga intilayotgan kuchlarning asl
niyati nima ekanligi haqida to‘g‘ri, haqiqiy bilimga ega boMadilar.
6
Do'stlaringiz bilan baham: |