|
3- MAVZU: MUSULMON OLAMINING TERRORIZMGA
QARSHI KURASHI
Dars o ‘tish texnologiyasi:
Mavzuni yoritishda o‘quvchilami faollashtirishga xizmat qiladigan
usullardan biri “FSMU” texnologiyasi qoMlaniladi.
Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda, bahs-
munozara o'tkazishda qoMlaniladi, chunki bu texnologiya o ‘quvchilami
o‘z tlkrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o‘z fikrlarini boshqalarga
etkazishga, ochiq holda bahslashishiga hamda shu bilan birga
bahslashish madaniyatiga o‘rgatadi. Ushbu texnologiya o‘quvchilarga
tarqatilgan qog‘ozlarga o ‘z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib,
tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam
beradi.
O'tkazilish tartibi:
Har bir o‘quvchiga FSMU texnologiyasining to‘rtta bosqichi
yozilgan qog'ozlar tarqatiladi.
F- fikringizni bayon eting
S- fikringizga sabab ko'rsating
M- ko'rsatgan sababingizni isbotlovchi misol keltiring
U- fikringizni umumlashtiring
O^quvchilar bilan bahs mavzusi yoki muammo belgilab olinadi.
Kichik guruhlarga bo‘lib, ularga FSMU texnologiyasining to‘rtta
bosqichi yozilgan katta formatdagi qog‘ozlar tarqatiladi va ularga
o‘quvchilaming alohida yozgan qog‘ozlardagi fikr va dalillarini
umumlashtirgan holda yozishlari taklif etiladi. Kichik guruhlar yozgan
fikrlarini o‘qib himoya qiladilar. Treningda o ‘qituvchi tomonidan mavzu
bo‘yicha fikrlar umumlashtiriladi.
Mavzuni inustahkamlashda “Pinbord” usulini ham qo‘llash mumkin.
“Pinbord” (inglizcha: pin-mustahkamlash; board-doska).Bu o'qitish
usulining mohiyati shundan iboratki, unda munozara yoki o ‘quv suhbati
amaliy usul bilan bog'lanib ketadi. Uning afzallik funksiyalari-
rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi vazifadir. 0 ‘quvchilarda muloqat
yuritish va munozara olib borish madaniyati shakllanadi, o‘z fikrini faqat
og‘zaki emas, balki yozma ravishda bayon etish mahorati, mantiqiy va
tizimli fikr yuritish ko'nikniasi rivojlanadi.
55
Yuqorida ko‘rsatilgan uslublarda darslami tashkil etish o‘quvchilar
tomonidan
mazkur asaming
mazmun-mohiyatini
chuqur anglab
yetishlariga imkoniyat yaratadi. Ulami mustaqil fikrlashga o'rgatadi,
ularda bahs-munozara, qiyosiy tahlil qilish ko’nikmalarini shakllantiradi.
0 ‘tgan asr ajoyib ilmiy kashfiyotlar asri, inson Koinot olami sirlari
qo‘yniga kirib borgan asr, axborot va texnikaviy imkoniyatlar asri
sifatida tarixdan joy oldi. Shu bilan birga, XX asr oxiriga kelib ikki
mafkuraviy qutb o ’rtasidagi qarama-qarshilik o 'z intihosiga etdi. Dunyo
xaritasida keskin o'zgarishlar yuz berib yangi mustaqil davlatlar paydo
bo'ldi. Ular mustaqil rivojlanish va ijtimoiy munosabatlami yangilash
yo'liga
o ‘tib
o'zlarining
jahon
sahnasidagi
mavqeilarini
mustahkamlashga, tenglar orasida teng bo'lishga harakat qilishmoqda.
Lekin
bu
yangilanishlar
amalga
oshirilayotgan
jarayonning
xususiyatlariga e’tiborni qaratadigan bo'lsak, eng avvalo:
Bir qator mamlakatlarda keskin siyosiy vaziyat saqlanib, demokratik
jarayonlar qiyinchilik bilan qaror topayotganini;
Milliy o'zlikni anglashning faol jonlanishi xamda millatlar va
elatlarning o 'z taqdirini o'zi belgilashga intilayotganini;
Etnik va millatlararo ziddiyatlarning saqlanib qolayotganini;
Qotib qolgan mafkuraviy aqidalarning qadrsizlanishi hamda siyosiy
va diniy ekstremizmning turli shakllari kuchayib borayotgani va
boshqalami kuzatish mumkin.
Jamiyat hayotining turli jabhalarida boshlanib ketgan tub islohotlar
milliy o'zlikni anglash, m a’naviy - diniy qadriyatlami ham qamrab oldi.
Jahondagi yirik dinlardan bo'lgan Islom dini ham bu yangilanishlar
jarayonidan chetda qolgani yo‘q. Musulmon dunyosida, hatto undan
tashqarida ro‘y berayotgan hodisalar jahon hamjamiyatida «islom
ovozasi» haqida gapirish imkonini berdi. Din, shu jumladan, islom dini
ming yillar davomida inson tabiatida chuqur ildiz otgan, undagi
umuminsoniy axloq m e’yorlarini shakllantirgan. Odamlarda ishonch
hissini mustahkamlagan. Ularga hayot sinovlari va qiyinchiliklami engib
o ‘tishlarida kuch baxshida etgan. Afsuski, dindan, insonlardagi
e’tiqoddan faqat bunyodkor kuch sifatida emas, balki vayronkor kuch
sifatida,
o‘zlarining tor doiradagi
manfaat-maqsadlarini
amalga
oshirishda foydalanishga urinish xollari uchrainoqda.
56
XX asrning so‘ngi o ‘n yilliklarida, yangi asrning boshlarida xalqaro
miqyosda o'zini baralla namoyon etayotgan
diniy ekstremizm va
terrorizm xatarli kuchga aylandi. Bugungi kunga kelib mazkur xatar shu
qadar keng ko‘lam va xilma-xil ko‘rinishlar kasb etdiki odamlar unga
e’tiborsiz, ba’zan loqayd bo‘lib qaramoqdalar. Ulaming nazdida «diniy
ekstremizm»,
«xalqaro terrorizm»
hayotiy
voqelikning ajralmas
qismidek.
0 ‘rta asrlar va XIX asr oxirlariga qadar davlat arboblariga qarshi
qaratilgan qurolli hujum shaklida paydo bo‘lgan siyosiy terrorizmni
bugun har qadamda uchratish mumkin bo‘ldi. O'tgan asrning 60-
yillaridan boshlab dunyoning turli mintaqalari turli-tuman terroristik
tashkilotlar o ‘chog‘iga aylandi. Ma’lumotlarga qaraganda hozirgi kunda
dunyoda 500 ga yaqin terrorchilik tashkilotlari faoliyat ko'rsatmoqda.
Ular 1968—1980-yillar mobaynida 6700 ga yaqin terrorchilik ini amalga
oshirib 3668 ta kishining umriga zomin bo‘lishgan!.
Zamonaviy terrorizmning ikkita alohida xatarli belgisini ajratib
ko‘rsatish mumkin: bir tomondan u tobora shafqatsiz g ‘ayriinsoniy
mohiyat kasb etib borayotgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan aqlga sig‘dirish
qiyin
jo ‘g‘rofiy
ko"lamlami
zabt
etmoqda.
AQSh
davlat
departamentining m a’lumotlariga ko'ra, 1992-yiIda 362 ta terroristik
harakatlar sodir etilgan bo‘lsa, hozirgi kunga kelib bunday noxush
hodisalar yiliga 600 dan oshib ketdi. Ekstremistlar tomonidan amalga
oshirilayotgan harakatlar odamlarning ertangi kunga bo'lgan ishonchiga
putur etkazmoqda, xalqaro miqyosdagi muammolarni, jumladan, turli
diniy e’tiqod vakillari bo‘lgan xalqlar orasida, turli sivilizatsiyalar
orasidagi ishonchga soya tashlamoqda, iqtisodiy va madaniy aloqalarga
to‘siq boMmoqda.
Ekspertlar
fikricha,
dunyoning
turli
mintaqalarida
faoliyat
yuritayotgan ekstremistik tashkilotlar eng zamonaviy qurollar bilan
ta’minlangan boMib, ularning ko‘pchiligi o'ziga islom dinini niqob qilib
olgan. Bunday tashkilotlar qatoriga «al-Qoida», «al-Jihod al-Islomiy»,
«at-Takfir val-Hijra», «Hizbulloh», «XAMAS» va boshqalami kiritish
mumkin.
1 Диний экстремизм ва терроргомта карши курашнинг маънавий-маърифий асослари.-Т.:
«Тошкент ислом университета». 2005.-79-бет.
57
Ko‘rinib turibdiki, mi'.staqillikni qo‘lga kiritganimizdan beri
mamlakatimiz va xalqimizning tinch hayotini buzib kelayotgan
qo‘poruvchilik harakatlari jumladan, 1999-yilgi fevral, 2004-yil mart-
aprel, 2005-yil maydagi Andijon voqealari keng ko‘lamli xalqaro
terrorchilik tuzilmasining navbatdagi kirdikorlaridan ekaniga hech
shubha qoldirmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
