М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

=
( 1 . 7 )
1 + 
w
l + e
G runt zarralarining hajm iy zichligi 13-18,5 
kN /m 3
oralig 'id a o'zgaradi.
1,2-jadval
Q um li gruntlam ing g 'o v ak lik koeffitsiyenti
Qumlaming turlari
Zichlik ko'rsatkichlari
Zich
O'rtacha zich
G'ovak
O'ta yirik, yirik va
o'rtacha yirik
e<0,55
0.50 < 
e
< 0.65
e>0,65
Mayda
e
<0.60
0.60 < e < 0.70
e>0,70
ChanKsimon
e
<0,60
0.60 < 
e
< 0.80
e>0,80
M uallaq holatdagi g runtning hajm iy zichligi, p
m A rxim ed qonuniga asoslanib, 
suvning k o 'tarish xususiyatini hisobga olgan holda aniqlanadi, y a ’ni:
P
m
= ( P
s
- Z7,. ) ( ! - " )
P s -
Л, 
I + 
e
(1.8)
bunda 
p „ -
suvning zichligi, 10 
kN /m 3
G runtning nam lanish koeffitsiyenti
, 
Sr
undagi 
g 'o v ak lam in g
suv 
bilan 
to 'lish 0
darajasini ifodalaydi:
Ps
7 7 T
0-9)
s. =
L o y li 
7
Q u m li 
1 7 L o y
W T 
q u m
lo y
1.7-rasm. Loyli grunt xolatini 
ifodalovchi chizina
Nam lanish koefTitsiycntining m iqdori 0 dan (quruq holatida) 1,0 gacha (suvga 
i yingaii h o latid a) o'zgaradi.
Ushbu ko'rsatkichlarga asoslanib gruntlar kam nam langan ( 0< 
Sr <
0,5), 
nam langan (0.5< 5r< 0.8) va suvga lo ’yingan (0,8< Sr< 1) hillarga bo'linadi.
22

---

J d
= 
y
(1.10)
e
— 
e
max 
min
bunda «пн,, e min - m a’lum grunt namunasiga xos g'ovaklik koeffitsiyentining eng yuqori 
va eng kam qiym atlari; 
em-
gruntning tabiiy holatini ifodalovchi g'o v ak lik
koeffitsienti.
G runtning zichlanish koeffitsiyenti ham 0 dan (g 'o v a k holatida) 1,0 gacha 
(zich holatida) o 'zg arish i m um kin.
G runtning nam lanish va zichlanish koeffitsiyentlaridan asosan, sochiluvchan 
(yirik zarrali, qum lar) gruntlar holatini aniqlashda foydalaniladi.
Loyli gruntlam ing holati esa, aksariyat u lam in g nam ligiga b o g 'liq b o 'lib , 
nam likning o 'zg arish i natijasida grunt qattiq, yum shoq va oquvchan holatlarda 
b o ’lishi m um kin. Shuning uchun loyli gruntlar holatini chegaraviy k o 'rsstk ich lar 
yordam ida o 'rg an ish m aqsadga m uvofiq.
A rap grunt holatini uning nam ligiga b o g 'lab chizm ada ifodalasak, unda ikki 
m uhim chegaraviy chiziqlam i ajratish m um kin (1 ,7-rasm).
O quvchanlik chegarasi (wtl)
nam likni bir oz ortishi bilan gruntni yum shoq 
holatdan oquvchan holatga o'tishini ifodalaydi. G runtning oquvchanlik chegarasi 
m uvozanat konusi deb nom lanuvchi m axsus m oslam a yordam ida aniqlanadi.
Q otuvchanlik chegarasi
(
w
4 ), bunda nam likni bir oz kam ayishi gruntni 
yum shoq holatdan qattiq holatga o 'tish in i ifodalaydi.
G runtning oquvchanlik va qotuvchanlik chegaralari undagi loy zarralarining 
m iqdori va m inerallar tarkibiga b o g 'liq . Shuningdek, bu chegaralam ing m iqdor 
jih atid an farqi gruntning 
yum shoqlik ко 'rsatkichi
(w 10 ) deb yuritiladi:
w,„ = w 0 - 
wq
(
1
.
1 1
)
Y um shoqlik ko'rsatkichining m iqdoriga qarab m ayda zarrali gruitlar 
loy (w,0 > 17); qum li loy (7 < w,,, < 17), loyli qum (1< w,0 <;7), qum (w,0 < I ) kabi 
turlarga bo 'lin ad i.
Loyli gruntga xos b o 'lg an yana bir k o 'rsatk ich uning 
ho la t ko'rsatkichidir, J L
y a ’ni:
J L
= w °-~ 
W"
(1.12)
»,0
Bu k o 'rsatk ich yordam ida loyli gruntlar quyidagi holatda b o 'lish i m um kinligi 
aniqlangan: qattiq 
(JL <
0), bir oz qattiq (0 < JL< 0,5), yum shoq (0,5 < J L< 0,75), bir 
oz yum shoq (0,75 < JL<1), oquvchan (JL>1,0).
1.4. Suvga t o ‘y in g a n g r u n t n i n g h o s s a la r i
Y uqorida qayd etilganidek, m ayda zarrali gruntlam ing tuzilm asi uch qism dan, 
y a ’ni qattiq, suyuq va gazsim on qism lardan tashkil topadi.
Gruntning zichlanish koeffitsiyenti, J j