М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

I I
I f
л ь
l i p
9 .8-rasm . O ’zaro 
k csish u v ch i 
poydevorlar
B a ’zan 
tasm asim on 
poydevorlam i 
alohida 
ustunlar 
ostida 
ham
ishlatiladi. 
B unday 
holat 
ustunlarga yuqori m iqdorli yuk ta ’sir etganda, zam in 
gruntlari esa u yukni k o 'ta ra olish qobiliyatiga ega 
bo'lm aganda, kichik ihcham poydevorlarning o'lch am i 
talabga jav o b berm ay ju d a katta jo y n i egallaganda 
m aqsadga m uvofiq b o'lishi m um kin,
O ’ z a r o
k e s i s h u v c h i
p o y d e v o r l a r .
B a’zan alohida turuvchi .ustunlar osti poydevorlarini 
loyihalashda 
zam in 
gruntlarining 
y uk 
k o 'ta rish
qobiliyati yetarli darajada bo'lm asligi m um kin. Buning
138

---

natijasida bino va inshoot qurilm alarining turlicha cho'kishi oqibatida tasm asim on 
poydevorlar ulam ing m ustahkam ligini ta ’m inlay olm aydi. Bunday hollarda o 'z a ro
kesishuvchi tasm asim on poydevorlar q o 'l keladi (9.8-rasm ). 
U shbu p oydevorlar 
asosan tem ir-betondan tayyorlanib, ustunlar esa ulam ing o 'z a ro kesishgan jo y ig a
o'rnatiladi.
Y a h l i t p o y d e v o r l a r .
B a’zan 
zam in gruntlarining yetarlicha yuk 
коЧата olm asligi va poydevordan yuqori m iqdorli y uk 
ta ’sir etishi natijasida bir 
necha 
poydevorlar bir-biri bilan birlashib ketis hollari yuz 
beradi. B unday 
holatlarda poydevom i yahlit tem ir-beton to 'sh a m a shaklida loyihalash m aqsadga 
m uvofiq (9.9-rasm ).
Y ahlit poydevorlarning afzalliklari quyidagilardan iborat:
a) bino 
va 
inshootlam ing 
um um iy 
m ustahkam ligi 
t a ’minlanadi;
b) bino va inshootlam ing b ir hil 
c h o 'k ish i ta ’minlanadi;
v) qurilish ishlarini olib borish 
b irm uncha yengillashadi;
g) 
y er 
qazish 
ishlari 
9.9-rasm. Yahlit poydevor 
yengillashuvi bilan birga sizot suvlarini
inshoot zam inidan chetlashishga ehtiyoj
b o ’lm aydi;
d) agar poydevor qurilm asini ichi g 'o v a k shaklda loyihalashtirilsa ulardan turli 
yerosti kom m unikatsiyalarini o'tkazish uchun foydalanish m um kin.
Y i g ' m a
p o y d e v o r l a r . Q urilishda y ig 'm a buyum lardan foydalanish 
o 'z ig a xos qulaylikka ega. H ozirgi vaqtda tem irbeton korxonalari turli hil poydevor 
bloklarini ishlab chiqarm oqdalar, ular esa qurilishda ju d a q o 'l kelayapti. Bunday 
y ig 'm a poydevor bloklarini ishlatish asosan binokorlik ishlarini tezlatishga va turli 
m oslam alardan unum li foydalanishga olib keladi. Bu esa, o ’z navbatida, poydevor 
y ig 'ish tannarxini 15-20%, m ehnat xarajatini esa 3-4 m artadan ortiq kam ayishiga olib 
keladi.
T ayyor poydevor bloklarini 
tiklash y il 
faslining 
barcha oylarida 
olib borilishi m um kinligi 
hisobga 
olinsa, ulardan foydalanishning qulayligi 
yanada 
nam oyon bo'ladi Poydevor 
bloklarini zich ( 9 .10-rasm,