М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

Kulon nazariyasiga binoan tirgovich devor to'sib turgan gruntda yuz beruvchi
siljish tekis yuza orqali o'ladi deb faraz qilinadi. Bunda tirgovich devom ing ostki
qirrasidan ixtiyoriy ravishda bir necha siljish yuzalari o'tkaziladi va ulardan eng katta
miqdorli ta’sir yuza hisoblash uchun tanlab olinadi. Kulon nazariyasi tirgovich devor
tirkab turgan gruntning shaklidan qat’iy nazar, uning devorga nisbatan ishqalanishini
hisobga olmagan holda, gruntning jiddiy bosimini aniqlashga imkon beradi.
Hozirgi vaqtda bu nazariya rivojlantirilib zarralari bog'langan gruntlar uchun
ham qo'llanib kelinmoqda.
6.6. T irg o v ic h d c v o rla rg a n is b a ta n g r u n t b o sim in i a n iq la s h n in g a n a litik
usuli (K u lo n n a z a riy a si)
Sochiluvchan gruntlaming o'ziga xos xususiyati 
ular zarralari orasida
bog'lanish kuchining bo'lmasligidir.
Mazkur gruntdan tashkil topgan.har qanday qiyalik o'z muvozanat holatini
saqlashi uchun, 6.39 shartga asosan, uning qiyalik burchagi gruntning ishqalanish
burchagiga teng bo'lishi kerak. Ushbu shart bajarilmagan barcha hollarda tirgovich
devordan foydalanishga to'g'ri 
keladi. Quyida grunt bosimining tirgovich devorga
ta’siri nazariyasining ayrim xususiy hollarini ko'rib chiqamiz.
a .T irg o v ic h d e v o r tek is ti k s h a k ld a va g r u n t sirti yo tiq boMgan hoi.
Faraz qilaylik, tirgovich devor qattiq jismdan tashkil topgan va o 'z o'rnida
91

---

mustahkam o ’mashgan deb. Gruntning devorga nisbatan ishqalanish kuchi hisobga
olinmaydi. Ushbu cheklanish holatida devor tirkab turgan gruntning zo'riqishi turli
tomonga cheksiz tarqalgan gruntning z o ’riqishiga teng bo'ladi.
Mazkur holatda gruntning devorga nisbatan bosimi quyidagicha aniqlanadi.