М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

K ( ? ) = V
tk.
2
(15.13)
bunda 
ks - gruntning suv sizdirish koeffitsiyenti;
H - grunt qatlamining qalinligi; 
z - kuzatuv olib borilayotgan sath; 
v„ - dinamik cho'kish koeffitsiyeiti.
Dinamik cho'kish koeffitsiyenti tebranish jarayonida gruntning zichlanish 
tezligini ifodalaydi:
dn
v . - J .
(15-14)
bunda: 
n - gruntning g'ovakligi;
I -  vaqt.
Dinamik bosimni (15.13) ifoda yordamida aniqlashda v„ koeffitsiyentning 
ahamiyati katta. Uning miqdori har bir alohida grunt uchun uning zichligi, zarral 
sirtining tekis yoki notekisligi,o’lchamlar, seysmik ta’siming miqdori va 
davomiyligi, inshootdan tushayotgan yukning miqdori va hokazolarga bog'liq 
ravishda maxsus tajriba yordamida aniqlanadi.
15.4-rasmda gruntlaming dinamik cho'kish koeffitsiyenti bilan zichlik 
orasidagi bog'lanish chizmasi keltirilgan.
Shuni aytib o'tish kerakki, (15.13) ifoda sochiluvchan gruntlar uchun taklif 
etilgan bo'lib, undagi dinamik bosim faqat grunt qatlami bo'ylab egri chiziq 
shaklida o'zgaradi (15.5- rasm).
Bog'langan gruntlar ustida so’nggi yillarda Rasulov H.Z va uning shogirdlari 
olib borgan izlanishlari, zilzida ta’sirida ular mustahkamligini buzilishi, dastavval 
bog’lanish kuchining vaqt davomida o’zgarishiga, so’ngra esa 
dinamik bosim 
miqdoriga bog'liq ekanligini ko'rsatdi.
Mazkur 
gruntlarda dinamik bosim (Az) faqat qatlam chuqurligi bo'ylab 
o'zgarmay, balki 
bog'lanish kuchining o'zgarishiga moslashgan holda vaqt 
davomida ham ortishi ma’lum bo'ldi. Bu esa to'la namlangan holatdagi bog'langan 
gruntlaming zilzila ta’sirida quyqalanishi qumli gruntlarga nisbatan ancha murakkab 
ekanligidan darak beradi.
Bog'lanish kuchining vaqt davomida o'zgarishi 
c„(t) quyidagi ifoda yordamida 
aniqlanadi:
C J l) = С , (0) + [Cw(b) - С Д 0 Ж "
(15.15)
bunda: c w (