М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

poydevor
deb 
ataladi. -rasm da tabiiy zam inda joylashgan sayoz poydevor chizmasi 
tasvirlangan b o 'lib , uning asosiy qism lari quyidagilardan iborat.
Poydevom i inshootdan ajratib turuvchi sath poydevom ing 
uslki p o g 'o n a si (a-
a),
uni zam indan ajratib turuvchi sath esa 
poyd evo rn in g lag y u za si (b-b),
poydevom ing 
yon yuzalari 
(a-b)
uning 
qirralari
deb ataladi.
Y er yuzasidan poydevor lag salhigacha 
b o 'lg an m asofa 
p o yd evo r chu q u rlig i (H)
deyiladi. Poydevorning ustki p o g 'o n a si 
(a-a)
bilan tag yuzasi 
(b-b)
o ralig 'id a g i masofa 
uning 
balandligi (h)
deb yurililadi.
Poydevordan uzaliluvchi bosim ni qabul 
qiluvchi grunt qatlam iga 
zam in
deb nom 
berilgan. Zam in ikki turga b o 'lin ad i: tabiiy va 
su n ’iy zam inlar. 
Tabiiy zam in
gru n t labiatda 
qanday b o 'ls a shunday holatda b o ’ladi, 
su n 'iy
zam in
esa inshoot barpo etilgunga qadar 
gruntni turli usullar yordam ida m ustahkam lash 
(zichlash yoki qotirish) oqibatida y uzaga keladi..
l - r a s i m . P o y d e v o r t u z u l i s h i :
1- i n s h o o t d c v o r i ; 2 - p o y d e v o r .
5

---

B inolar uchun zam in, b a ’zi inshootlar uchun esa xom ashyo sifatida 
foydalaniladigan to g ‘ jinslari 
g runt
deb ataladi. D em ak, har qanday to g ‘ jin si grunt 
boMishi uchun u bosim ta ’sirida ishlashi kerak. Shuningdek, gruntni tuproqdan 
farqlay bilish lozim. Tuproq yer yuzasidagi chiqindi qatlam b o ’lib, inshoot uchun 
m aydon tekislanayotgan vaqtda zam in yuzasidan olib tashlanadi.
„G runtlar m exanikasi" fanining asosiy m aqsadi tog* jinslarining yem irilishi 
natijasida hosil bo'luvchi o 'zaro bog'lanm agan yoki kuchsiz bog'lan g an m ayda 
zarralardan tashkil topgan jin sla r hossasini o'rganishdir. Bunday jin sla r zarralari 
orasida g 'o v a k la r mavjudligi bilan boshqa jinslardan farqlanadi.
G ‘ovaklar suv va qism an havo bilan to 'lg an b o ‘ladi. M a’lumki, fizika fanida 
bunday jism la r 
dispers jis m la r
deb nom lanadi (dispersus - yunoncha atam a b o 'lib , 
o 'zb ek tilida “m aydalangan”, “b o 'lak lan g an ” dcgan m a’noni anglatadi). Shunday 
qilib, gruntlar m exanikasi 
dispers jis m la r m exanikasi
shaklida nam oyon bo'ladi.
Y uqorida aytilganlarga asoslanib, gruntlar m exanikasining m asalalarini 
yechishda yaxlit jism qonuniyatlaridan foydalanish yetarli emas degan hulosaga 
kelish m um kin. U shbu m asalalam i batafsil tushunib yetish uchun g 'o v a k jism larga 
xos qonuniyatlar: siljishga qarshilik (m ustahkam lik), tashqi yuk ta ’sirida zichlanish 
va o ’zidan suv sizdirishga oid m uam m olam i qo 'sh im ch a ravishda o 'rg an ish talab 
etiladi.
Z a m in
v a
p o y d e v o rla r 
b a rp o
c tish d a g i 
n u q s o n la r. 
Y uqorida 
ta ’kidlanganidek, bino va inshootlam ing m ustahkam ligi va turg 'u n lig in i ta ’m inlashga 
oid m asalalar zam in gruntlarining m ustahkam lik va tu rg 'u n lik darajasi bilan uzviy 
b o g 'liq . Shuningdek, poydevor qurilm alarini to 'g 'r i tanlash va ulam i tiklash 
jaray o n id a yuz beradigan o 'zg arish lar ta ’sirini o'rg an ish ham ahamiyatlidir. Bunday 
yechim lam ing m urakkablik darajasi tabiatda uchraydigan gruntlam ing turli-tum anligi 
va bir-biridan tubdan farqlanuvchi hossalariga b o g 'liq . H ar qanday zam in grunti 
o 'z ig a xos m urakkab jism b o 'lib , bu m urakkablik grunt zarralarining zichlik va 
nam lik k o'rsatkichlarini 
o'zgaruvchanligi bilan ortib boradi. B unday m asalalam i 
to 'g 'r i yechishning birdan-bir y o 'li qurilish m aydonida m ukam m al ravishda 
m uhandis-geologik va gidrigeologik 
izlanishlar olib borish, inshoot og 'irlig i 
la ’siridan 
zam in gruntlarida yuz beruvchi fizik va m exanik xususiyatlam ing 
o ’zgarishi, shuningdek, turli boshqa ta ’sirlam i 
batafsil o 'rg an ish natijasida 
m ulohaza yuritishdir.
A gar yuqorida qayd etilgan m ulohazalarga yetarlicha aham iyat berilm asa, yoki 
gruntlar m exanikasi, zam in va poydevorlar 
ilm ining yutuqlari am aliyotga tadbiq 
etilm asa bino va inshoollarni loyihalashda xatoga y o 'l q o 'y ish bilan b o g ’liq. Bu esa 
k o 'p hollarda xalokalli natija bilan tugashi mum kin.
M isol tariqasida Shim oliy A frikadagi Tunis shahrida yuz bergan tegirm on 
binosining zararlanish hodisasini keltirish m aqsadga m uvofiqdir (2-rasm ). M azkur 
binoni serg 'o v ak qum da barpo etilganligi, uning tem ir-beton qurilm ali yaxlit 
poydevori nihoyatda oz miqdorli 
(0,04 M pa) 
bosim ta ’sirida b o 'lg an lig i qayd 
etilgan. Shunday b o 'lish ig a qaram ay, zam in gruntlarining m ustahkam ligi va tu rg 'u n - 
ligining buzilishi natijasida yuzaga kelgan holat rasm dan yaqqol k o 'rin ib turibdi.
1957 yilning oktyabr oyida qurilgan o sm a.^ o 'p rik d a yuz bergan halokat o 'z vaqtida 
k o 'p shov-shuvlarga sabab bo'lgan. B u .k o 'p rik n i 1942 yilda K anada 
A lyaska

---

^ 4 £ ~ 'v S U
-*ГГ 
•" ■
- "S'-1 “■
■
- 5 ^ ..
2 - r a s m . Z a m i n n i n g c h o ’ k is h i 
n a t i ja s i d a y u z b e r g a n h a l o k a t
avtom obil yo 'lin i bogMash m aqsadida am erikalik 
m uhandislar barpo etgan edilar. K o'prikning bosh 
osm a tom oni 285 m, yon tom onlari 
142 m va 
q irg 'o q q a qaragan tom oni - 41 m uzunlikda boMgan.
U ning q irg 'o q tayanchlari ostidagi zam in m uzlik 
davriga oid tasm asim on loy va sh a g ‘alli gruntlardan 
tashkil topgan. D aryoning shim oliy qirg‘ogM b o 'y lab
300 m uzunlikdagi gruntning 
to ‘satdan siljishi 
natijasida k o ‘prik halokati yuz bergan. Siljiyotgan 
grunt ko'p rik n in g shim oliy tayanchini daryo tom onga 
3 ,5 m s u r ib yuborgan. N atijada ko’prik tayanchi 
vazifasini o ’tovchi y o ‘g ‘on sim lar b o 'sh ab , ulam ing 
ilgaklari uzilishi oqibatida k o 'p rik qulab tushgan.
1958 
yilda R io-de-Janeyroda o ‘n qavatli sinchli 
bino qulab tushdi. Bino zam inida 15 m qalinlikka ega 
boMgan nihoyatda b o ‘sh quyqasim on loyli gruntlar 
boMgani bois uning poydevori ustun qoziq sifatida 
hal etilgan. U zunligi 20 m li ustun koziqlar bo'sh 
grunt qatlam lam i kesib o ‘lib, zich holatdagi qumli qatlam ga o ‘m atilgan edi. Mali 
foydalanishga topshirilm asdanoq qurilib bitkazilgan binoning cho'kishi oqibatida 
og'ay o tg an i sezilib qoldi. Oradan k o 'p o 'tm a y bino ag'darilib tushdi. Bino xalokati 
yuzasidan ish olib borgan hayyat hulosasiga k o ’ra m azkur k o ’ngilsiz holat poydevor 
qoziqlarining o 'rn atilish jaray o n id a hatolikka 
yoM 
qo'yilganligi 
va 
zamin 
gruntlarining hossalari to ’Iiq o ’rganilm aganligi oqibatida yuz bergan. Poydevorning 
yuqori miqdorli va notekis ch o 'k ish i, 
aksariyat hollarda, zilzila oqibatida yuz 
beradi. Bunga yaqqol dalil sifatida 
1964 
yilda Y aponiyadagi 
N iiagata 
shahrida ro ‘y bergan halokalli hodisani 
keltirish m um kin. 
Shahar m aydoni 
deyarli 200 m qalinlikdagi m ayda 
ham da changsim on qum va bir jin sli 
quyqa 
loy 
aralashm asidan.tashkil 
topgan b o 'lib , yer osti suvlari uning 
yuzasidan 0,5-1,0 m pastda joylashgan.
Zilzila natijasida shahardagi 300 dan 
ziyod bino va inshootlar ch o 'k ib , 30° gacha qiyshaya boshladi (3-rasm ). 2-5 m .gacha 
ch o 'k k an inshootlar soni 20 dan oshib keldi. Bunda asosan, o g 'ir beton va tem ir- 
beton inshootlar shikastlanib, y o g 'o ch li yengil binolar deyarli butun qoldi. Y apon 
olim larining shohidlik berishicha, shahardagi binolardan 25% zararlanib, ulam in g 1/3 
qism i qurilm alar buzilishi hisobiga, 2/3 qism i esa inshoot qurilm alariga hcch qanday 
zarar yetm agan holda ch o 'k ib zam inga botish, qiyshayish va egilish hisobiga ro 'y
bergan (4-rasm ). Q uruvchi m uhandislarga k o 'p d an beri ayon b o 'lib kelgan 
holatlardan 
biri 
loyli 
gruntlam ing 
q o'shim cha 
nam lanishi 
natijasida 
m uslahkam ligining kam ayishidir.
3 - r a s i m Z a m i n g a c h o ’ k i b b o t g a n b i n o
7

---

Bu 
holat, 
aksariyat, 
inshootlam ing kutilm agan notekis 
c h o 'k ish ig a olib keladi va o ‘z 
navbatida bino devorlarida turli 
yoriqlar 
hosil qiladi. M inorasim on 
binolar- va 
m o ’rilarda bunday 
c h o ’kishlar havfli egilishlarga olib 
kelib, k o ’pincha ulam ing qulashi 
bilan tugaydi.
N am likning ortishi, ayniqsa, 
yirik g 'ovakli lyoss va lyossim on 
gruntlar uchun havfli bo'lib, m azkur 
gruntlarda 
Ь аф о
etilgan 
inshootlarda о ta cho kish holati 
4-rasm. Zilzila natijasida egilgan, cho’kkan
yuzaga kelib, inshoot foydalanishga 
va og’gan binolar
yaroqsiz b o ’lib qolishi 
mum kin.
M isol tariqasida quyidagi hodisa ustida to 'x talib o ‘tamiz.
Toshkentning 
N aqqoshlik k o 'ch asid a to 'rt qavatli turar jo y binosi 
foydalanishga topshirilgandan so ’ng k o ’p vaqt o ‘tm ay halokat yoqasiga kelib qoldi. 
B inoning tasm asim on poydevori 2,4 m chuqurlikda joylashgan. Z am inga uzatilgan 
yukning m iqdori 
14-15 II/m 2. Bino zaminini 18-22 m qalinlikdagi o ‘ta c h o ‘kish 
xususiyatiga ega b o 'lg an lyossim on gruntlar tashkil etib, 
sizot suvlari yer 
sathidandan 17,4 m chuqurlikda joylashgan. Q urilish m aydoni nisbatan tekis b o ’lib, 
shim oliy-sharqdan jan u b iy -g ‘arbga tom on ozroq nishab hosil qiladi. 1975 yilning 
noyabr oyi o 'rtalarida (bino foydalanishga topshirilgandan so 'n g taxm inan ikki yil 
o 'tg ach ) binoning sezilarli darajada ch o 'k ish i kuzatildi (5-rasm ). U shbu hodisani 
taftishdan o 'tk azg an m utaxassislar (ular ichida ushbu kitob m uallifi ham bor edi) 
binoning ch o ’kishi zam in gruntlarining q o 'sh im ch a nam lanishi bilan b o g 'liq degan 
hulosaga keldilar. 
N am lanish quyidagi sabablar natijasida yuzaga kelgani e ’tiro f 
etildi:
- m aydonning qiyalik holati y o g 'in suvlarini bino tom onra oqizib kelgan;
bino atrofidagi b og' va ekinzorlam i su g 'o rish suvlari asta sekin zam in
tom onga siljigan;
- binodan 
yiroq b o'lm agan anhor suvlari sizib kelgan;
- bino atrofidagi chiqindi oqizuvchi tarm oqlar buzilgan va hokazo.
O radan bir necha oy o 'tg ach , y a ’ni 1976 yilning aprelida m azkur bino deyarli 
foydalanishga yaroqsiz b o 'lib qoldi. U ning devorlaridagi yoriqlar o 'lch am i 1-2 sm ga 
yetib, bino atrofi gruntlarida katta yoriqlar hosil b o 'la boshladi. B ular k o 'p ro q
binoning sem am janubiy tom onida b o 'lib , ulam ing o'lcham i 3-3,5 sm dan oshib 
ketdi. Shu tom ondagi zam in gruntlarining poydevor ostidan b o 'rtib chiqish holati 
kuzatila boshlandi (5-rasm).
Y u q o rid a ':q e y d etilgan halokatlam ing kelib chiqishi, asosan, qurilish 
m aydonidagi gruntlam ing xususiyatlari, zam inning yuk k o 'tarish qobiliyati va 
ulam ing u yoki bu sabablarga k o ’ra o ’zgarishi bilan bo g 'liq ekanligi haqida 
m utaxassislar ham fikr b o ’lganlar. Shuning uchun bino va inshootlam i loyihalash,
в

---

ulam i tiklash va foydalanish jarayonida zam in gruntlarida b o 'lad ig an barcha 
o ‘zgarishlam i hisobga olish va ular bilan b o g 'liq m asalalarga nihoyatda ehtiyotkorlik 
bilan yondashish lozim.
G r u n tl a r m ex an ik asi ta rix ig a oid m a ’lu m o tla r. Zam in va poydevorlar barpo 
etish tarixi qadim zam onlarga borib taqaladi.
Eram izdan bir necha m ing yillar avval Y unoniston, A rabiston, Chin (X itoy), 
Rum , H indiston, Turon (O 'rta O siyo) va shunga o'x sh ash taraqqiy etgan 
m am lakatlarda zam inga yuqori m iqdorli yuk uzatuvchi yirik hasham atli binolar barpo 
etilgan. M isol tariqasida N il daryosi sohilida 
bundan 4,5 m ing yil avval qurilgan, o g 'irlig i 6 
mln. tonnadan ziyod, zam inga 120 N /m 2 bosim
uzatuvchi X eops (Hufu) piram idasini keltirish 
m um kin.
Q adim iy Y unoniston m uhandislari 
noyob 
inshootlar barpo etish uchun yaxlit 
qoya gruntlam i izlaganliklari haqida eram izdan 
avval 
V itruviy 
ismli 
bunyodkor 
o 'z in in g
„M e’m orchilik haqida" risolasida yozib qoldirgan.
Feodalizm davriga kelib k o 'p la b shaharlar, 
hasham atli 
saroylar, 
inshootlar 
bunyod 
etila
boshlandi. 
U lam i 
dushm andan 
him oyalash 
. 
_ . 
. 
, 
.
.................. 
, 
J
5-rasm. Binoning atrotidagi
m aqsadida 
baland, 
qalin 
devorlar, 
nazorat
m inoralari qurila boshlandi. M asalan, Buyuk X itoy 
guruntlardagi yoriqlar 
devori, M oskvadagi K reml devori va h. U lardan 
zam inga uzatiladigan bosim lar m iqdori
bir sm yuzaga o 'n lab kg ni tashkil etgan. S h uning u c h u n ham o 'sh a davm ing yirik 
mytaxassisi Palladio 
o'zining “M e’morchilikka oid to 'rt asar" (1570 y) kitobida 
inshootni buzilishdan saqlash m aqsadida zam in va poydevorlarii m ustahkam lash 
zarurligini quruvchilarga ta ’kidlab o 'tg an edi.
R ossiyada zamin va poydevorlar ilmi bilan dastlabki shug'ullanganlar orasida 
V olkov M . S. ning “Об исследовании грунтов земли, производим ом в 
строительном искусстве ” (1835 у.) va “ О б основаниях каменны х зданий" (1840 
у.) asarlari haqiqatan ham bu sohada o 'z davrida aham iyatli bo'lgan. 
Zam in va 
poydevorlarga oid (“О снования и ф ундам енты ”) 
o 'q u v qo'llanm ani dastlab 
yaratgan olim K arlovich V. M. hisoblanadi (1869 y.). S o 'n g m uhandis P auker G. Y. 
ning zam in m ustahkam lik k o'rsatkichlarini 
hisobga olgan hodda poydevor 
chuqurligini aniqlash ustida olib borgan ishlari va K urdyum ov V. I. ning. „О
сопротивлении естественных оснований" (1889 у.) asari yuzaga keldi.
O ’tgan asm ing yigirm anchi yillari b o sh id a keng m iqyosda rejalashtirilgan yirik 
qurilishlam i am alga oshirish m aqsadida zam in va poydevorlarga oid 
tadqiqot 
ishlarini rivojlantirish y o ’lga q o ’yildi. U lam ing natijalari um um lashtirilishi oqibatida 
m ustaqil fan shakllanib bordi. B u ishni am alg a oshirishda m azkur sohaning ayrim
tarm oqlari b o 'y ich a ish olib borgan m uhandis-olim lam ing hizm ati kattadir. U lar 
orasida elastik va sochiluvchan jism lar nazariyasini zam inlam i hisoblashga tatbiq 
etgan N. P. Puzirevskiy (1923 y.), suvga to 'y in g a n gruntlar nazariyasining m uallifi N.
9

---

M. G ersevanovlam ing xizm ati alohida diqqatga sazovor. N. M. G ersevanovning 
“Д инам ика грунтовой массы " kitobi (1931-1947 yy.) hozirgacha o ‘z qadrini 
y o ‘qotm agan.
G runtlar va zam inlarga oid tadqiqot ishlari, ayniqsa, N. N. M aslov, N. A. 
Silovich, V. A. Florin, V. V. Sokolovskiy, M .N .Goldshteyn, М . I. G orbunov- 
Pasadov, Y. K. Y egorov, O .A .Savinov, P.L.Ivanov, A .A .M ustafoyev, A .P.Sinitsin, 
va b. tom onidan har tom onlam a rivojlantirildi.
A gar tarixga chuqurroq nazar tashlasak, zam in va poydevorlarga oid ilm 
yuqorida zikr etilganlardan oldinroq Turkistonda rivojlanganligining guvohi 
bo'lam iz.
M ustahkam va nihoyatda oddiy zam in barpo etish va unda o ‘ta m urakkab 
qurilm ali inshoot yaratish, ayniqsa, sohibqiron A m ir Tem ur davriga xosdir (O q saroy, 
Bibixonim m adrasalari va 6.). U davrda yaratilgan bino va inshootlar zam ini o 'z in in g
pishiqligi va har qanday tashqi ta ’siriga chidam liligi jihatidan benuqsondir.
B obokalonim iz A bu R ayhon B eruniy o 'zin in g asarlarida inshootlar bunyod 
etishda zam in tayyorlash ishlariga asosiy e ’tibom i qaratishni ta ’kidlab o 'tg an . 
Shuningdek, b o 'sh zam inlam i pishitishning sodda usullariga batafsil to 'x ta lib o 'tg an .
Zahiriddin M uham m ad B obur (1483-1530 y.y.) va uning avlodlari qayerda 
hukm ronlik qilm asinlar, noyob inshootlar barpo ettirganlari m a’lum (D ehli va 
Agradagi saroylar, arklar, betakror Toj M ahal va b.). Tarixchilam ing shohidlik 
berishicha k o 'p lab qurilish ishlari B oburshoxning shaxsiy nazorati ostida b o 'lg an . 
Ehtim oldan holi em aski, boburiylar tom onidan barpo etilgan behisob inshootlar 
o 'zin in g m ustahkam ligi va tu rg ’unligi bilan ajralib turishi ulam ing zam iniga alohida 
e ’tibor berilganligidadir.
0 ‘zbekisgonda zam in va poydevorlar ilmini rivojlantirish m asalalari bilan 
o ’tgan asm ing 
50-yillari o 'rtalarid a sh u g 'u llan a boshlandi. Ilmiy ishlar m avzui 
asosan zam in gruntlari bilan b o g 'liq b o 'lib , m am lakatda keng tarqalgan lyoss va 
lyossim on to g ' jinslari xususiyatini o'rg an ish d an boshlandi. Y irik inshootlar barpo 
etishda acosiy o 'rin egallagan ilm iy kuzatishlar natijasi G ’ O. M avlonovning 
“ Генетические типы лёссов и лёссовидны х пород центральной и южной части 
Средней 
А зии 
и 
их 
инженерно-геологические 
свойства" 
(1958 
у .) 
m onografiyasida, 
К. 
К. 
Q ozoqboyevning 
„Строительство 
ирригационны х 
сооруж ений в районах нового освоения" (1981 у.) risolasida va boshqa k o 'p g in a 
o 'zb ek olim larining asarlarida batafsil yoritib berilgan.
1966 yilda yuz bergan T oshkent zilzilasi oqibatini o 'rganish ishlari grunt va 
zam inlar 
ilm ida 
yangi 
y o 'n alish
- 
suvra 
to'yingan 
lyossim on 
gruntlar 
zilzilabapdoshligi sohasini vujudga keltirdi. M azkur ilmiy yo 'n alish g a asos solgan 
ushbu kitob m uallifi Rasulov H. Z. rahbarligida olim lar guruhi: C hastoyedov Y. N., 
Sayfiddinov S., H akim ov G. A., K aziyev A. lar uni har tom onlam a rivojlantirdilar. 
Hozirgi kunda ham R asulov R.H., N orboyev S.М ., T oshxo'jayev A., Sodiqov A. lar 
m azkur y o ’nalishni turli jab h alard a davom ettirib 
kelm oqlalar. K uchli zilzilalar 
tegrasida joylashgan R espublikam iz qurilishlari uchun II.Z Rasulov tom onidan chop 
etilgan “С ейсм остойкость лессовы х оснований зданий и сооруж ений “ (1977 у) 
va “ С ейсм остойкость грунтовы х оснований “ (1984 у) m onografiyalar m uhim
o ’rin tutdi.
ю

---

Poydevor hisoblash ishlariga elasliklik nuqtai nazaridan yondashuv usullari T. 
Shirinqulov, S. M ahm udov; yirik zarrali sochiluvchan gruntlam ing hossalarini 
o 'rg an ish X. Ibrohim ov; o 'ta ch o'kuvchan gruntlarga oid tadqiqotlar E. Q odirov, 
A .X udayberganov, M .Sherm atov, H .A sqarov, 3 Y odgorov, K. Po'lalov, 1. Odilov, 
M .M irzaahm adiy, YE.S. Pesikov, A. 3. X asanov, F. F. Zexniyev, I.I.U sm onxo'jayev, 
A.
A bdurahm onov, Q .M .Jum ayev, A. M irzayev; qoziqli poydevorlarning ishonchli 
darajasini aniqlashga 
doir izlanishlar 3. Sirojiddinov; tirgovich devorlar 
m ustahkam ligiga oid tadqiqotlar F. A. Ikrom ov tom onidan keng m iqyosda o 'rganib 
kelinm oqda.
O lib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar natijasi poydevorsozlik sohasida yangi 
qurilm alar ishlab chiqarishga olib keldi. D evor osti yoki ustunning tcm ir-bcton 
poydevorlari, jo 'y ak sim o n poydevorlar o 'rn ig a qisqa qoziqlar term asi, yoki y ig 'm a
beton qoziqlar kabi chuqur joylashuvchi poydevorlar qurish shular jum lasidandir. 
U lardan unum li foydalanish esa R espublikam izda, ayniqsa, T oshkent shahrida 
k o 'p la b o sm o n o 'p ar inshootlar barpo etishni m uvaffaqiyat bilan hal qilm oqda.
O 'zb ek isto n olim larining gruntlar m exanikasi, zam in va poydevorlar sohasida 
erishgan yutuqlari m uhim aham iyatga ega.
S huning uchun ham ulam ing ishlari so 'n g g i yillarda (1975, 1980, 1984, 2001, 
2002, 2004, 2008 y. y) xalqaro m iqyosda o 'tk azilg an anjum an qatnashchilarida katta 
qiziqish u yg'otdi.

---

I-Q IS M
G R U N T L A R M E X A N I K A S I
1 b o b . G R U N T L A R H A Q ID A A SO SIY
M A ’L U M O T L A R
1.1. 
G r u n t tu r la r i
H ozirgi zam on binokorlik islilariga oid hujjatlarda (qurilish m ezonlari va 
qoidalari; m ezonlar va lexnik k o 'rsatm alar va h.) tabiiy zam inlam i tashkil etuvchi 
gruntlar quyidagi turlarga boMinadi: qoya gruntlari, yirik zarrali gruntlar, qum li va 
loyli gruntlar.
Q oya g r u n tla r i. Zarralari o 'z a ro b ik r b og'langan, yopishgan.yoki jipslashgan 
yahlit holatdagi m agm atik, m etam orfik va c h o 'k in d i to g ' jinslari