М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

yordamida sinaladi.
Sochiluvchan gruntlar. Bunday gruntlaming (shag'al, tosh, qum va b.) 
mustahkamligi haqida so'z yuritilsa, avvalo ulaming siljishga qarshiligi ichki 
ishqalanish kuchlariga bog'liq ekanligini etirof etmoq lozim. Shu bilan birga 
ulaming zich holatida bikr bog'lanish kuchining ahamiyati ham sezilarli. Demak, 
sochiluvchan gruntlaming siljishga qarshiligi ulaming zichlik (g'ovaklik) ko'rsatkichi 
n
ga bog'liq ekan. Zichlik ortib borgan sari bunday gruntlaming mustahkamligi 
hamma vaqt ortib boradi. Sochiluvchan gruntlar mustahkamligi ulaming namlik 
darajasiga deyarli bog'liq emas. Tosh, shag'al va qum kabi sochiluvchan gruntlar 
suvda qancha turmasin, ulaming mustahkamligi o'zgarmasligi nazarda tutilsa, (2.1) 
ular uchun ifodani quyidagi ko'rinishda yozish mumkin:
* т = < т - Ш + с я .
 
(2.7)
bunda 
(p ,Qn-
ma’lum g'ovaklikdagi sochiluvchan gruntlaming ichki ishqalanish
burchagi va bikr bog'lanish kuchlari.
Sochiluvchan gruntlarda bikr bog'lanish kuchi zarralaming bir-biriga ilashuvi 
tarzida namoyon bo'ladi. Bunday ilashuvning mohiyati qoya gruntlaridagi 
bog'lanishdan keskin farqlanadi va gruntning g'ovakligi ortishi bilan ular susayib, 
butunlay yo'qolishi mumkin. Mazkur holat sochiluvchan gruntning eng g'ovak 
holatiga mos kelib quyidagicha ifodalandi:
=
O' ■ tg
 
(2.8)
Qumli gruntlarda ilashuv kuchining miqdori 0 dan (eng g'ovak holat) 0,05 
MPa gacha (eng zich holat) o'zgarishi aniqlangan. Turli sochiluvchan gruntlar 
(shag'al, tosh va qum) aralashmasida esa uning miqdori ancha yuqori bo'lib, ba’zan 
0,15- 0,20 MPa ga yetishi mumkin.
к
с
6
1