М авж уда қам идовл н и го ра с у л а й м о н о в а эски ўзбек ёзуви

Ш а к л д о ш -ҳарф лар
55
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Кўриб турганингиздек, араб алифбосидаги ҳарфлар асосан ўн етти 
белгидан иборат. Уларнинг айримларининг ост ва устларига нуқталар қўйиш 
орқали ҳарфлар сони кўпайиб, ўтгиз иккитага етган. Мазкур ўттиз икки 
ҳарфдан еттита белги янги ҳарф ҳосил қилишда иштирок этмайди. Улар 
алиф, вов, лом, мим, нун, ҳойе ҳавваз ва йой ҳарфларидир.
Ҳар бир ҳарфни ёзишда нуқталарнинг ўрни ва миқдорига катта аҳамият 
беришимиз лозим бўлади. Агар бир нуқга кам ёки кўп қўйилса ёки аксинча 
бутунлай қўйилмаса, сўзнинг маъноси ўзгариб кетади. Масалан, «Сазо» 
сўзининг нуқтаси қўйилмаса, «саро»га, «шўр» сўзи «сур»га, «чанг» «жанг»га, 
«пушт» «паст»га, «кўз» «кўр»га айланади:
Демак, эски ўзбек ёзувида нуқталарнинг миқдори ва уларнинг ўз 
5фнига қўйилиши муҳим аҳамиятга эга. 1
2
1- 
топшириқ Нуқталари тагига қўйиладиган ҳарфларни ажратиб ёзинг 
ва уларнинг сўз боши, ўртаси ва охирида келишига бештадан сўз топиб 
ёзинг.
2- 
топшириқ. Нуқгалари устига қўйиладиган ҳарфларни ажратиб ёзинг 
ва уларнинг сўз ўртасида келадиган шаклларига мисоллар топиб саккизта гап 
тузинг.
56
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3-топшириқ. Нуқтасиз қарфларни ажратиб ёзинг. Уларга таърнф 
беринг ва мисоллар келтиринг.
4- 
топшириқ. Қуйидаги нуқтасиз ҳарфлардан тузилган жумлаларни 
эски ўзбек ёзувига ўгириб ёзинг.
Адирда гуллар ва лолалар мўл. Мурод ва Сардор гулларга сув 
қуйдилар. Улар идрокли ўсмирлардир. Агар одам идроклидур ва илмлидур у 
оламда сара мардлардандур. Одил одам улдурки, одамларга меҳ/кчидур. 
Меҳр дардлиларга даводур. Одам дуодан руҳланади.