M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

— turli uslublar shakllarini qorishtirib, m e ’m orchilikning
qiyofasi 
va konstruksiyasi, vazifalari o ‘rtasidagi aloqalarini buzilishiga olib
keldi. 
Vokzal, bank va darom ad uylari tarzlari rang-barang eklektikada
ishlov 
berilganligi bilan ajralib turibdi.
XIX 
asrning 90-yili boshlarida Belgiya, Fransiya, Gollandiya, Avstraliya, 
Germaniyada deyarli bir vaqtda eklektikaga qarshi Yangi uslub — m odern 
(fran. — zam onaviy) paydo b o ‘ldi, ja h o n sa n ’atida tarixiy a n ’analardan
voz kechdi. M ayin chiziqlam ing (devorning m ayin egiluvchanligi va eshik, 
^ ra za va b o ‘laklarning m urakkab qing‘ir chiziqli qiyofalari) oddiy ifodasi, 
ranglar yechim ining seijiloligi, yangi ashyolarni ishlatilishi — beton, p o ia t, 
taramika, klassik shakllardan va sim m etriyadan, shuningdek o rderdan voz 
tachish unga xos xususiyat. M e’m orchilikda yangi uslubning asoschisi 
Germaniyada ijod qilgan belgiyalik m e ’m o r V an de Velde b o ‘lgan. Ispan
63

---

45-rasm.
P arijdagi Eyfel m inorasi (1851, 300 m ).
m e ’m ori A .G audi (1852—1926) ijodida k o ‘taruvchi ko n stru k siy alar ham 
«oquvchan chiziqlar» qiyofasiga ega. M odern uslubida s h a h a r koshonalari 
va shahar cheti villalari qurilgan.
A Q Shda XIX asrning oxirida C hikagoda birinchi b o ‘lib k o ‘p 
qavatli 
binolar qurilishida p o ‘lat karkasdan foydalanish g‘oyasi p ay d o b o ‘ldi. Ko'p 
qavatli qurilishlarda konstruktiv va funksional m u am m o la rn i 
am erikalik 
m e’m or L.Salliven (1856— 1924) hal qildi. «Shakl funksiyaga ergashadi», "
degan ibora unga tegishli, ya’ni inshootning shakli uning vazifasiga bogiiQ-
X IX asrning 60-yillaridan boshlab k o ‘pqavatli uyda (1903, O .P e rre ) temir- 
beton ram ali konstruksiya ishlatilgan.
XX 
asr boshlarida zavodda tayyorlangan p o i a t karkasli 
e le m e n tla r. 
tem ir-beton konstruksiyalar asosida ulkan sanoat kom plekslari paydo 
b o ‘ldi, 
bu bino elem entlarini standartizatsiyalashtirish va unifikatsiyalashtirish 
(bif 
shaklga keltirish) g‘oyasi paydo b o lish ig a olib keldi.
64

---

46-rasm.