M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

Fibonachchi qatori 
deb nom langan. M utanosiblik muvofiqlik va me’moriy 
shakl unsurlarining ham ohangligini belgilaydi.
M utanosiblik m asalalari qadim dayoq ishlab chiqilgan edi. Bu soha tadqi- 
q otlari bilan qadim gi Y unon va Rim m e ’m orlari shug'ullanishgan, taniqli 
U yg'onish davri m e’m orlari, ko‘p g in a g ‘arbiy Yevropa olimlari, rus me’mor­
lari shug'ullangan. Bu m asalaga qiziqish bugungi kunda ham s o ‘nmagan. 
Z am onaviy m e ’m orchilik asosida sodda hajm lar yotadi, bezaksiz, kompo­
zitsiyaning m utanosiblik uyg‘unligi yetakchi aham iyatga ega.
M e ’m om ing am aliy ishida aham iyat kasb etgan m utanosiblikning asosiy 
tizim i tartibin i k o ‘rib chiqam iz.
M odul tizim i 
— m utanosiblikning eng oddiy 
moduli 
hisoblangan insho- 
otning b arch a o ‘lchovlari qandaydir yagona m e ’m oriy m iqdor karrasini 
ifodalaydi. Bu m iq d o r inshootning barch a qism lari o ‘lchovi b o ‘lib xizmat 
qiladi va o ‘lchov moyilligini yaratish uchun qo'llaniladi, ya’ni b in o o ‘lcham- 
lari h am d a qism lari to ‘liq bir-biriga mos.
M utanosiblikning m odul tizim i klassik m e’moriy orderlar asosida 
y o ta d i.
M odul sifatida ustunning pastki diam etri (Y unon orderi) yoki radiusi (Rim 
orderi) qabul qilingan. Inshootning barcha o ‘lchovlari ustun balandligi va 
u lar orasidagi m asofa, an tablem ent balandligi va uning qismlari shu
m o d u l
bilan oM chanadi, y a’ni ularning ichiga sig'dirilgan ustun d iam etri 
y o k i
radiuslarning soni nazarda tutiladi.
M odul tizim i 
m un osabatini kiritilishi bin o n i alohida unsurlardan (tosh 
bloklar) tiklash va ularni uchastoklarga b o 'lish jarayonini yengillashtirdi- 
Am aliy zarurat natijasida paydo bo'lgan m odul antik m e’m orchiligida katta 
badiiy m a ’noga ega b o ‘ldi. M odul tizim i oddiy ko ‘z bilan o s o n qabul 
qilinadigan nisbatlarni tasdiqlashga im kon berdi, m e ’m oriy-qurilish am a- 
liyotida keng tarqalgan.
0 ‘rta Osiyo m e ’m orchiligida m odul (taqsim ) o ‘lchovi sifatid a gaz 
q o ‘llanilgan. B unda m e ’m or loyihalashtirish ishida gazni taq sim sifatida 
q o 'llab , b in onin g o ‘zaro: kengligi, qalinligi va balandlik m utanosibligi 
m oyilligi n azarda tutilgan edi (60-rasm ). H a r bir davr, viloyat u c h u n gaz