M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Assenizatsiya dalalari.

Haydaladigan dalalar.

Assenizatsiya dalalarida tuproq tashlangan suyuq chiqindi- larni zararsizlantiribgina qolmay, uni tabiiy o‘g‘itga aylantiradi. Bunday yerlarda hosildorlik 50—60% oshishi, ba’zi mahsulotlar, jumladan, karam va baqlajon hosildorligi 2—3 marta oshishi mumkin. Iflos suyuq chiqindi tashlashga mo‘ljallangan dala

2. 
   qismga bo‘linadi: yozlik va qishlik. Yozligi, o‘z navbatida, kengligi 100 metrdan bo‘lgan otizlarga bo‘linadi. Otizlar zovurlar bilan ajralgan bo‘lib, ularga galma-galdan iflos suyuq chiqindi quyib turiladi. Iflos suyuq chiqindi quyidagi usullarda quyiladi:
   

1. 
   Ajratilgan karta haydaladi.
   
2. 
   Chiqindi tashuvchi transport har 10 metr yer uchastkasiga bittadan 1,5 m³ gacha bo‘lgan chiqindini tashlaydi.
   
3. 
   Suyuq iflos chiqindi tashlangan joy qurishi bilan haydaladi. Yozlik maydon 1,5 oy oralig‘ida 2—3 marta haydaladi, oxirgi marta chiqindi quyilgandan so‘ng haydalib, kelgusi yil bahorda ekin ekishga tayyorlanadi.
   

Qishlik uchastka esa kuzda haydaladi, qishda bir marta suyuq chiqindi tashlanadi, lekin yer haydalmaydi, bahorda tashlangan iflos chiqindilar muzdan tushib, suyuq qismi yerga so‘rilib, qurigandan keyin qayta haydaladi.
Haydaladigan dalalarda, yuqorida aytganimizdek, iflos chi­qindilar zararsizlantiriladi. Haydashga ajratilgan maydon 2 ga bo‘linadi — bir qismiga shu yilda iflos suyuq chiqindilar tash- lansa, 2-yarmida organik birikmalar mineralizatsiyaga uchraydi. Kelgusi yil iflos chiqindi tashlanadigan maydon o‘zgartiriladi.
KS. Zoirovning fikricha, O‘rta Osiyo respublikalarida iflos suyuq chiqindilarni sharbat usulida zararsizlantirish qadimdan qo‘llanib kelingan. Bunda suyuq iflos chiqindilarga suv ma’lum miqdorda qo‘shilib, suspenziya holatida ekinlarni sug‘orish paytida solinadi. Bunda hosildorlikning oshishi bilan ifloslikdan tozalash ham tez kechadi.