M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

24-rasm. Skolioz: 1 — o‘ng tomonli, 2 — chap tomonli, 3 — murakkab turi.


To‘g‘ri rivojlangan bolalarning tashqi ko‘rinishi balog‘atga yetish davriga kelib katta odamlarning tashqi ko‘rinishiga o‘xshaydi (1). Jismonan yaxshi rivojlanmagan bolalarda suyak sistemasi noto‘g‘ri taraqqiy etishi tufayli qator o‘zgarishlar — boshi tushgan (3), yelkasi qisilgan (2) yoki bukchaygan (2), ko‘kragi yassi (4), ichiga kirgan (5) va boshqa shakllarni uchratish mumkin.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaning skeleti ko‘p darajada tog‘ay to‘qimasidan iborat bo‘ladi, shu sababli, yomon sharoit­larda (tana noto‘g‘ri vaziyatda turganda, uzoq vaqt tik turganda, o‘tirganda, o‘rin-joy noqulay bo‘lganda) salga o‘zgaradi. Agar shu xususiyatlar hisobga olinmasa va bola jismonan to‘g‘ri tarbiya qilinmasa, qomatida nuqsonlar paydo bo‘ladi (bu qon ayla- nishiga, nafas faoliyatiga yomon ta’sir qiladi), suyaklar noto‘g‘ri o‘sadi (25-rasm).
Bola hayotining birinchi yilidan boshlab va maktabgacha tarbiya yoshining butun davomida oyoq kafti gumbazi shakl- lanishda davom etadi. Oyoq kafti gumbazining to‘g‘ri shakllanishi va mustahkam bo‘lishi uchun tegishli mashqlar qilish va maxsus poyabzal zarur. Chanoq suyaklari bola tug‘ilgandan keyin ancha o‘sadi va birlashib muttasil chanoq hosil qilishi (14—16 yoshlarda) kuzatiladi. Chanoq suyaklarining bir-biriga mustahkam birla- shishi 20—25 yoshlarga borib yuz beradi. Xotin-qizlarda chanoq suyagi erkaklarnikiga nisbatan kengroq bo‘ladi.
O‘g‘il bolalarda 15 yoshda oyoq tanadan ancha uzun bo‘lsa, qiz bolalarda 13 yoshdan shunday bo‘ladi. Tana, qo‘l va oyoq skeletining to‘g‘ri rivojlanishi ko‘p jihatdan bajariladigan jismoniy