M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Organizmga tuproq orqali zaharli moddalar tushishining biologik tarixini quyidagicha ifodalash mumkin:

1. 
   Odam — tuproq, bunda patogen mikroblar, gijja va uning tuxumlarining organizmga tushishi katta xavf tug‘diradi, bunday sharoit shaxsiy gigiyena qoidalarini qo‘pol buzilganda kuzatiladi.
   
2. 
   Tuproq — atmosfera havosi — odam. Bunday hol tuproq- ning yuqori darajada organik birikmalar, atmosferaning
   

radioaktiv moddalar hamda zaharli birikmalar bilan bulg‘anishi natijasida organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

3. 
   Tuproq — yerosti suvlari — odam. Tuproq tarkibidagi tuzlar, radioaktiv moddalarning suv bilan yerosti suvlariga qo‘shilishi va bu suvning iste’mol qilinishi kasallikka sabab bo‘lishi mumkin.
   
4. 
   Tuproq — yerosti suvlari — ochiq suv manbalari — odam. Katta shaharlarda atmosferaning sanoat chiqindilari bilan ifloslanishi, qishloq joylarida pestitsidlarning yerosti suvlari orqali yer sathidagi ichiladigan suv manbalariga qo‘shilishi o‘z salbiy ta’sirini ko‘rsatishi mumkin.
   
5. 
   Tuproq — ochiq suv manbalari — odam. Yog‘ingarchilik natijasida ochiq suv manbalarining ifloslanishidan kelib chi- qadigan kasalliklar.
   
6. 
   Tuproq — ochiq suv manbalari — baliq — odam. Zaharli birikmalar, radioaktiv moddalar bilan ifloslangan suvdagi baliq- larni iste’mol qilganda zaharlanish mumkin.
   
7. 
   Tuproq — qishloq xo‘jalik mahsulotlari — odam. Kimyoviy tarkibi buzilgan tuproqda yetishtirilgan qishloq xo‘jalik mah­sulotlari iste’mol qilinganda zararli ta’sirlanish mumkin.
   
8. 
   Pestitsidlar, radioaktiv moddalar bilan zararlangan yem- xashak berib boqilgan hayvonlarning suti va go‘shti turli kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.
   

2. 
   §. TUPROQNING TUZILISHI VA UNING GIGIYENIK AHAMIYATI