|
12
|
5,3
|
5,7
|
6,0
|
6,4
|
6,8
|
7,2
|
7,6
|
8,0
|
8,4
|
8,7
|
9,1
|
9,5
|
9,9
|
13
|
5,9
|
6,4
|
6,8
|
7,2
|
7,6
|
8,0
|
8,4
|
8,8
|
9,2
|
9,6
|
10,0
|
10,4
|
10,8
|
14
|
6,6
|
7,1
|
7,5
|
8,0
|
8,4
|
8,8
|
9,2
|
9,7
|
10,1
|
10,5
|
10,9
|
11,3
|
11,7
|
15
|
7,3
|
7,8
|
8,2
|
8,7
|
9,2
|
9,6
|
10,0
|
10,5
|
10,9
|
11,4
|
11,8
|
12,2
|
12,6
|
16
|
8,0
|
8,5
|
9,0
|
9,4
|
9,9
|
10,3
|
10,8
|
11,3
|
11,8
|
12,2
|
12,6
|
13,1
|
13,5
|
17
|
8,6
|
9,1
|
9,7
|
10,2
|
10,7
|
11,2
|
11,6
|
12,1
|
12,6
|
13,0
|
13,5
|
13,9
|
14,4
|
18
|
9,3
|
9,9
|
10,4
|
10,9
|
11,4
|
11,9
|
12,4
|
12,9
|
13,4
|
13,9
|
14,4
|
14,8
|
15,3
|
19
|
10,0
|
10,6
|
11,1
|
11,7
|
12,2
|
12,7
|
13,2
|
13,8
|
14,3
|
14,8
|
15,3
|
15,7
|
16,2
|
20
|
10,6
|
11,2
|
11,8
|
12,4
|
12,9
|
13,4
|
14,0
|
14,5
|
15,1
|
15,6
|
16,1
|
16,6
|
17,1
|
21
|
11,2
|
11,9
|
12,6
|
13,1
|
13,6
|
14,2
|
14,8
|
15,3
|
15,9
|
16,5
|
17,1
|
17,5
|
18,0
|
22
|
11,8
|
12,5
|
13,2
|
13,8
|
14,4
|
15,0
|
15,6
|
16,1
|
16,7
|
17,3
|
17,9
|
18,4
|
18,9
|
23
|
12,5
|
13,1
|
13,8
|
14,4
|
15,1
|
15,7
|
16,4
|
17,0
|
17,6
|
18,2
|
18,8
|
19,3
|
19,8
|
24
|
13,1
|
13,8
|
14,5
|
15,2
|
17,7
|
17,7
|
17,8
|
18,4
|
19,0
|
19,6
|
20,1
|
20,7
|
21,3
|
25
|
13,7
|
14,5
|
15,2
|
15,9
|
17,2
|
17,2
|
17,9
|
18,5
|
19,2
|
19,8
|
20,5
|
21,2
|
21,7
|
Nisbiy
namlik,
%
|
10
|
15
|
20
|
25
|
30
|
35
|
40
|
45
|
50
|
55
|
60
|
65
|
70
|
Qanotli anemometr shamolda harakatga keluvchi o‘qqa o‘rnatilgan qanotlardan iborat (7-rasm). Qanotlar harakati nati- jasida aylantiriladigan o‘q ko‘rsatkichni harakatga keltirishi tufayli havoning yo‘nalish tezligi siferblatda ifodalanadi. Buning uchun asbobni ishlatishdan oldin siferblat ko‘rsatkichlaridagi son yozib
olinadi, ma’lum vaqt asbob ish-
latilgach, so‘nggi ko‘rsatkichdan
oldingisi ayrilib, sekundlarga bo‘li-
nadi, olingan raqam havo harakat
tezligini sekundlarda ifodalaydi.
Qanotli anemometrlar yordamida
tezlanishi 0,3 dan 12 m/sek bo‘lgan
havo yo‘nalishini aniqlash mumkin.
Kosachali anemometr. Bu usulda
havo yo‘nalish tezligini aniqlash
qanotli anemometrdan aylanuvchi
o‘qqa qanotlar o‘rniga kosachalar
o‘rnatilishi bilan farqlanadi. Ko-
sachali anemometrda tezligi se-
kundiga 1 dan 20 m bo‘lgan havo yo‘nalishini aniqlash mumkin
(8-rasm). Yopiq xonalarda havoning kichik harakat tezligini
aniqlash uchun (0,1—0,2 m/sek gacha) katatermometrdan
foydalaniladi (9-rasm).
Havoning sovitish xususiyatini aniqlash uchun katatermometr asbobining yuqori rezervuarini ichidagi spirt 1/2— 1/3 hajmiga ko‘tarilgunicha suv hammomida isitiladi, so‘ngra ho‘llangan qismini quruq qilib artib tekshirilayotgan joyga — shtativga o‘rnatiladi va naychadagi (spinning ko‘rsatkichi 38°C dan 35°C
7-rasm. Qanotli anemometr.
-rasm. Kosachali anemometr.
rasm. Katatermometr.
ga qadar tushish vaqti) sekundlarda belgilanadi. Katatermo- metrlarning sovish tezligi (mkal-sm2/sek) havoning sovitish xususiyatini ifodalaydi. Bu quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
F_
a
bunda: F— katatermometr omili (o‘zgarmas kattalik); a — nay- chadagi spirt ko‘rsatkichi, 38°C dan 35°C ga qadar tushish vaqti sekundlarda ifodalanadi.
H ni va atrofdagi havo harorat tezligini bilgan holda empirik topilgan formula yordamida xonadagi harakat tezligini aniqlash mumkin.
V =
V =
Q 0,13
H
Q 0,13
1 m/sek gacha bo‘lgan havo tezligi uchun. 1 m/sek dan yuqori bo‘lgan havo tezligi
uchun.
Bunda: V — havoning harakat tezligi, m/sek; H — quruq kata- termometrning sovish tezligi mkal/sm2/sek; Q — odamning tana harorati 36,5° bilan tashqi muhit harorati orasidagi farq;
20—0,40—0,13—0,47 — empirik koeffitsiyentlar.
Yopiq xonalarda, davolash profilaktoriylarida va muas- sasalarida havoning harakat tezligi 0,2—0,4 m/sek orasida bo‘lishi kerak.
Havo harakati tezligining me’yori, asosan, xonaning haro- ratiga ko‘ra belgilanadi. Turarjoy xonalarida havo harakatining tezligi 0,1 — 0,3 m/sek, sport zallarida 0,5 m/sek gacha, ishlab chiqarishda va issiq sexlarda 1—1,5 m/sek gacha me’yor bo‘lib hisoblanadi.
Gigiyenik nuqtayi nazardan qulay deb shunday harorat, nisbiy namlik tezligi va boshqa ko‘rsatkichlarga aytiladiki, hosil qilingan bunday sharoitlarda organizmda issiqlik almashinuvi va fiziologik faoliyat me’yorida kechadi. Bunday mikroiqlim komfort zona deb ataladi.
Komfort zona (kattalar uchun) havo temperaturasi 17—18 °C, nisbiy namligi 40—60 % va havo yo‘nalish tezligi 0,1 m/sek bo‘lishi
kerak. Yangi tug‘ilgan bolalar uchun havo temperaturasi qish faslida 24—25°C, bahor va kuz fasllarida 21—22°C, yoz faslida esa 18—19°C atrofida, nisbiy namligi qanday fasl bo‘lishidan qat’iy nazar 40—60 %, havo yo‘nalish tezligi 0,1—0,2 m/sek atrofida bo‘lgani ma’qul.
2. Atmosfera bosimini aniqlash
Atmosfera bosimini simobli va metalli barometrlar hamda barograflar yordamida aniqlash mumkin.
Simobli barometr. Asbob vertikal holatda o‘matilib, ustki qismi berk, pastki qismi esa simob л solingan kosachaga tutashtirilgan shisha naychadan iborat bo‘ladi. Bosimni o‘lchashdan oldin simob ustuni maxsus ventil yordamida «0» ko‘rsatkichiga tenglanadi. Simobning naycha bo‘ylab ko‘tarilishi, atmosfera bosimini shkala ko‘rsatkichi orqali ifodalaydi (10-rasm).
Simobli barometrni tashqi muhit haroratining o‘zgarishiga qarab to‘g‘rilab turish kerak, chunki haroratning ko‘tarilishi simobning kengayishiga, bu esa, o‘z navbatida, simobning naycha orqali ko‘tarilishiga olib keladi. Bundan tashqari, shka- laning kengayish koeffitsiyentini ham hisobga olish zarur. Barometr ko‘rsatkichini to‘g‘rilash simobning kengayish koeffitsiyentiga B 0,000163 hamda termometr ko‘rsatkichiga ko‘paytirish yo‘li bilan topiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
