M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Meteorologik omillar — havo harorati, namligi, harakat tezligi va quvvatining birgalikdagi ta’siri.
Meteotrop kasalliklar — kechishi va oqibati yil mavsumi va ob-havoning holati bilan bog‘liq bo‘lgan kasalliklar.
Mikroiqlim — yer yuzasining cheklangan qismidagi uni o‘rab turgan hudud.
Musson — dengiz va okean atrofida yozda quruqlikka, qishda esa quruqlikdan dengizga yo‘naladigan havo o‘qimi.

3. 
   BOB TUPROQ GIGIYENASI
   

1. 
   §. TUPROQNING GIGIYENIK VA EPIDEMIOLOGIK AHAMIYATI
   

Yer kurrasining ustki qatlami tuproq deb ataladi. Tuproq juda ko‘p miqdordagi mikroorganizmlar yashaydigan, mineral hamda organik zarrachalar qo‘shilmasidan iborat yer qobig‘i g‘ovak yuza qatlamining unumdor qismidir.
Tashqi muhitning asosiy elementlaridan bo‘lgan tuproq va unga yoyilib ketgan tog‘ jinslari (zamin, yer) kishilar sog‘ligi va hayotining sanitariya sharoitlariga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Yerdagi o‘simliklarning turi, ularning kimyoviy tarkibi va yerosti suvlarining kimyoviy tarkibi tuproq turiga, ularning kimyoviy tarkibiga bog‘liq.
Sanoat korxonalari, kommunal xo‘jaligi chiqindilari hamda qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan pestitsidlar ta’sirida yer, suv, havo muhiti keskin o‘zgarishi va bu esa, o‘z navbatida, olinadigan hosilning kimyoviy tarkibiy me’yorini ma’lum miqdorda o‘z- gartirishi mumkin. Atmosferaning radioaktiv moddalar bilan iflos- lanishi va uning yerga tushishi esa yanada xavflidir. Shu nuqtayi nazardan insoniyat va ko‘pchilik taraqqiy etgan davlatlar orasida tashqi muhitni ifloslanishdan saqlash muhim muammo bo‘lib qolmoqda.
Tuproq qatlami yer kurrasi bilan atmosfera o‘rtasidagi muvo- zanatni — murakkab moddalar almashinuvi, energiya ajralishini hamda biosferadagi jonivorlarning yashash tarzi mutanosibligini saqlab turadi. Har qanday salbiy ta’sir tashqi muhit tabiiyligiga putur yetkazishi mumkin.