M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

bo‘ladi. Soch moylarining ko‘p qo‘llanilishi yaramaydi, chunki bunda sochlarning tabiiyligi yo‘qoladi.
Qadim zamonlardan beri O‘rta Osiyoda yashovchi mahalliy ayollar sochlarini qatiqda yuvishni odat qilganlar. Qatiq bilan yuvilgan sochning tabiiy rangi, mayinligi va o‘sish tezligi o‘zgarmaydi, lekin achigan qatiqni ishlatish hamda uni toza yuvmaslik natijasida aksariyat boshda qo‘lansa hid hosil bo‘ladi. Dimiqqan sochda parazitlarning rivojlanishiga imkon tug‘iladi. Shu bois, bosh qatiqlab yuvilgach, «Bolalar sovuni» yoki shampun bilan iliq suvda hid qolmaguncha yuvish lozim.
Tishlarni parvarish qilish uchun har kuni ertalab va kechqu- run — uxlash oldidan tish poroshogi yoki tish pastasi bilan tish cho‘tkasi yordamida tishlarni tozalash lozim.
Tishlarni har kuni muntazam ravishda parvarish qilish ovqat hazmini yaxshilaydi, yoqimsiz hidni yo‘qotadi, tishlarni sog‘lom va chiroyliligini ta’minlaydi. Tish kasalliklarining oldini olish maqsadida har yili 2—3 marta stomatologga borib, profilaktik tekshiruvdan o‘tib turish zarur.
Oyoq terisini ham parvarish qilib turish shart. Tovon terisi ancha qalin bo‘lib, unda ter bezlari bo‘ladi. Oyoq yaxshi par­varish qilinmasa, terlaydi, natijada yoqimsiz hid chiqadi va teri bichiladi. Barmoqlar orasi shilinmasligi va ozodalik uchun oyoqni yotishdan oldin sovunlab yoki iliq suvda yuvishga odatlanish kerak. Har kuni sovunlab yuvilsa, teri zaiflashib qoladi va tashqi muhit ta’siriga chidamsiz bo‘lib qoladi.
Hisoblashlarga ko‘ra har bir kishi kuniga qo‘l, oyoq, yuzni yuvishi uchun o‘rtacha 6—8 g, jumladan, 1 oyda taxminan 200— 250 g sovun sarflar ekan. Issiq iqlim sharoitida ko‘p terlash, terining quruqlashishga moyilligi sovundan ko‘p foydalanishni talab qilmaydi.
Cho‘milishni uyushtirish. Bolalar kombinatida jismoniy tarbiya uchun ajratilgan maydonda quyosh nuridan foydalanish hududi (solyariy) hamda cho‘milish uchun suv hovuzchasining bo‘lishi muhim tadbirlardan biri hisoblanadi. Suv hovuzchasining bo‘lishi bolalarni ochiq havoda faqatgina suv va havo muolajalaridan foydalanibgina qolmay, ularni jismoniy harakat qilishga va suzishga o‘rgatadi. Cho‘milish uchun hovuzchalar qilishning iloji bo‘lmasa, bolalar muassasalarida chuqurligi 25 sm va sathi 20 m² dan ko‘p bo‘lmagan hovuzcha o‘rtasida favvora o‘rnatiladi. Bunday hovuzchalarda bolalar suvda suzuvchi o‘yinchoqlar bilan