3.2. Ўлчов бирликлари.
Информация ҳам катталик бўлиб уни улчов бирлиги мавжуд у информацияни, информация оқимини катта кичиглигини баҳолаш учун хизмат қилади.
Информацияни энг кичик бирлиги байт. Бир байт бу битта хариф, рақам ёки белгини билдиради. Демак “китоб” деб ёзилган информация хажими 5 байтга тенг. Агар информация таркибида бўш жой (пробел) бўлса у ҳам бир байт жой эгалайди. Бир байт 8та икилик рақамида иборат бўлиб, улар ёрдамида ихтиёрий хариф, рақамлар белгиланади (кодланади).
Бунда энг катта рақам 11111111,
энг кичиги 00000001 дир
Байт бирлиги фақат хариф, белги, рақамли информацияларни хажмини улчашда ишлатилмасдан, балки, умуман мавжуд информацияларни хажмини улчаш учун ишлатилади.
Масалан тасвирлар, овозлар, хидлар ва бошқалар.
Информацияларни оқимини бахолаш учун байт бирлиги жуда кичик, шунинг учун унга каррали Кбайт, Мбайт ва Гбайт бирликлар киритилган.
Информацияларни кодланиши дейилганда жуда кўп холларни тушуниш мумкин. Масалан тиллар ҳам информацияни кодланишига мисол бўла олади. Масалан битта информация (хабар) турли тилларда турлича (масалан “give”,”дават”,”бермоқ” сўзлари бирхил информацияни турли тилларда кодланишидир.) айтилади. Демак у информация турли тилларда турлича кодланган.
Езув ҳам информацияни кодланишига мисол бўла олади.
( Морзе алифбоси, шрифтлар ва бошқалар тўьрисида гапирилади)
Нарсаларни, буюмларни номланиши ҳам кодлашдир.
3.3. Ахборотларни йиғиш, сақлаш, узатиш ва ўлчаш.
Информатиканинг асосий вазифаси-ахборотни кайта ишлашнинг янги усулларини ва воситаларини яратиш хамда уларнинг амалиётда куллашдан иборатдир. Информатика куйидаги масалаларни ечади:
-ихтиёрий ахборот жараёнларини текшириш;
-ахборот жараёнларини текшириш натижасида олинган базани кайта ишлаш
учун энг янги техника ва технологиялари яратиш;
- Жамиятнинг барча сохаларида компьютер техникаси ва технологиясидан
унумли фойдаланишнинг илмий ва мухандислик муаммоларини ечишни
яратиш хакида уларни тадбик этиш. Шартли равишда информатикани учта узаро боглик кисмга булиш мумкин:
- Аппаратли техника воситаси;
- Дастур мухити;
- Алгоритмлар мухити;
Информатика кенг маънода фан, техника ва ишлаб чикариш, яъни инсон
Фаолиятинингбарчасохаларидаахборотникомпьютер ва телекоммуникациялар ёрдамида кайта ишлаш, саклаш, узатиш билан боглик булган ягона сохадир. Информатика хам худди фундаментал фанлар сингари компьютерлар технологияси базасидан ихтиёрий объектларни бошкариш жараёнларининг ахборот таъминоти методологияларини, тадбикий предмет сифатида эса инсоннинг конкрет ишлаб чикариш доирасида ахборот системаларини яратиш билан шугулланади. Уз навбатида инсоннинг ихтиёрий фаолият доираси, шу билан бир фаннинг хар бир тармоги хох табиий хох ижтимой фан булсин ундаги ахборот узининг махсус томонлари билан тавсифланади. Куп холларда компьютерга киритиладиган ахборот ёки билимлар базаси сифатида намоён булади, унда хосил килинган ахборот эса уз истемолчига эга булган юкори бахоларга эга товар сифатида кадрланади. Компьютерлар имкониятларининг такомиллашуви хамда ишлаб чикариш ва хаётнинг турли сохаларига интенсив тарзда кириб бориши мос фан сохасини
жумладан информатика фани предметининг бир неча бор янгиланишига олиб келади. Хозирги кунда компьютер ва унга мос дастурий таъминот базаси имкониятлари бу фанни укитишда хар бир соха мутахасисларига муайян билим ва куникмалар мажмуасидан иборат имконият яратади ва бу билимлардан фойдаланишни урганишни такоза этади. Бу холатдаги мажбурийлик компьютер унга уланадиган курилмалар мажмуаси хамда мавжуд амалий дастурлар захираси катта булгани учун бир киши томонидан тула конли узлаштирилиши нихоятда мушкул масала эканлигидан келиб чикади. Шу боис бу сохани дастурий мутахасисларига кура уч турга ажратишни таклиф этиш максадга мувофикдир. Булар а) физика-математика, механика ва мухандислик касблари, б) табиий фанлар, жумладан тиббиёт ва иктисодиёт фанлари хамда гуманитар
фанлар учун алохида. Юкоридагиларни назарда тутган холда ЭХМда масалаларни кайси фанга талукли булишидан катъий назар ечиш боскичлари куйидагиларни уз ичига
олади.
1. Масаланинг куйилиши ва максаднинг аникланиши (физик модель)
2. Масаланинг математик ифодаланиши (математик модель)
3. Масаланинг ечиш услубини ишлаб чикиш, сонли усулларни танлаш.
4. Масаланинг ечиш алгоритмини ишлаб чикиш.
5. Дастурлаш ва созлаш
6. Олинган натижаларни тахлил килиш, изохлаш 1-5 боскичларга учраган
камчиликларни бартараф килиш. Математик моделлаштириш деганда 1-5
боскичларнинг тула бажарилиши тушунилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |