Логопсихология ва психологик коррекция методларининг назарий ва методологик асослари

Мусиқа ва тилни ўрганиш талаффузнинг яхшиланишига ёрдам беради, нутқнинг услубини яхшилайди, уни ифодали нутққа айлантиради. Ушбу жумлалар кимга тегишли.

a) Р.Э.Левина
b) О.Н.Усанова
c) М.Ф.Квинтилиан
d) Л.С. Виготский
2) Логопсихология фанининг назарий асослари Л.С.Виготскийнинг тадқиқотларига асосланади.
a) О.Н.Усанова
b) Л.С.Виготский
c) Лурия
d) Г.А.Волкова
3) Нутқ бузилишларининг дастлабки таснифи А.Куссмаулнинг типологияси ҳисобланади.
a) А.Куссмаул
b) Л.С.Виготский
c) М.Ф.Квинтилиан
d) О.Н.Усанова
4) Р.Э.Левина нутқ бузилишларда билиш фаолияти бузилиши мавжудлигини кўрсатади.
a) Л.С.Виготский
b) М.Ф.Квинтилиан
c) О.Н.Усанова
d) Р.Э.Левина
Назорат саволлари:
1.Логопсихология фанининг ривожланиш тарихи хақида малумот беринг.
2. Логопсихология фанининг ривожланиш босқичлари нечта.
3. Килиник босқич хақида нималарни биласиз.
4.Педагогик ва психологик босқичдаги фарқ нимада шу хақида малумот беринг.
5.Маълумки, нутқ мураккаб функсионал системани ўз ичига олувчи жараёндир. Бу системанинг ҳар бир таркибий қисми бошқа қисмлар билан боғланган. Р.Э.Левина ва унинг шогирдлари Л.С.ВИгоскийнинг нутқ ва тафаккур ҳақидаги таълимотига асосланиб, нутқ неча босқичга бўлинган.
Фойдаланиладиган адабиётлар:

1. 
   Муминова Л.Р., Аюпова М.Ю. Логопедия. –Т.: Ўқитувчи, 1993.
   
2. 
   Аюпова М.Ю. Логопедия. –Т.: Ўзбекистон файласуфлар миллий жамияти. 2007 й.
   
3. 
   Муминова Л.Р., Амирсаидова Ш., Абидова Н. ва бошқалар. Махсус психология. -Т.: Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти, 2013.
   

Нормал ва нуқсонли ривожланишнинг умумий ва ўзига хос
қонуниятлари
Режа:

1. 
   Соғлом болалар ривожланишининг психологик хусусиятлари
   
2. 
   Нутқ бузилишларига эга бўлган болаларни ривожланиш хусусиятлари
   
3. 
   Нутқида камчилиги бўлган болалар шахс хусусиятларини текшириш
   

Бола психик тараққиётининг анатомик ва физиологик асосини ташкил этувчи нерв системасининг ривожланиши боланинг бир ёшгача бўлган даврида жадал бўлади. Чақалоқнинг бир суткасини 75 % и уйқуда ўтади (кейинчалик бу нарса камайиб боради). Янги туғилган боланинг 15-20 кунга қадар эшитмаслиги мумкин, чунки унинг қулоғига суюқлик тўлиб қолган бўлади, бир неча кундан кейин бу суюқлик йўқолиб қулоқ очилади ва бола яхши эшитадиган бўлади, кўриш анализаторлари ҳам мураккаб йўл билан ривожланади. Янги туғилган болада кўриш анализатори мавжуд бўлиб, у ёруғликни, қоронғуликни сезади. Лекин унинг кўриш сезгиси мукаммал бўлмайди.

Чақалоқ болалар асаб тизимининг ҳамма қисмлари баравар ривожланмайди, уларда энг олдин асаб тизимининг қуйи қисмлари, яъни орқа мия, узунчоқ мия такомиллашади. Чунки асаб тизимининг бу қисмлари туғма йўл билан ўтадиган шартсиз рефлексларнинг маркази ҳисобланади. Кейинчалик асаб тизимининг юксак қисмлари яъни олий асаб фаолияти билан боғлиқ бўлган катта мия ярим шарлари ва пўстлоқ қисми такомиллашади. Чақалоқ болалар бош мия ярим шарлари пўстининг бурмалари саёз бўлади. Янги туғилган чақалоқ боланинг асаб мия катта ярим шарлари пўстидан асаб ҳужайралари 14-15 миллиард бўлади, бу нерв ҳужайраларини бирлаштирувчи асаб толаларининг усти миелин деб ном олган махсус парда билан қопланиб боради. Чақалоқларни йўргак
лаш олдидан бир оз ҳаракатга солиш, яъни қўл –оёқларини ҳаракатга келтириш лозим. Бу жараённинг тезлашуви бош мия пўстининг жадал ривожланишига ёрдам беради. Бола 1 ёшга тўлгунча жисмоний жиҳатдан тез ўсар экан унинг асаб тизими ҳам тез ривожланади. Чунончи янги туғилган бола миясининг умумий вазни 1 ёшга тўлгунча 600- гр га ортади. Бола тери яъни бадан анализаторлари орқали ҳароратни, бирор нарса текканини ва оғриқни сезади. Чақалоқ боланинг бадани ҳароратга жуда сезгир бўлади, шунинг учун тез совқотади. Агар боланинг юзи ёки лабига қўл теккизилса, у дархол ўз ҳаракатларини бошлайди. Бола туғилган кунидан бошлаб ҳид ва таъм билиш анализаторлари нормал ишлай бошлайди. Агар унинг оғзига тахир суюқлик теккизилса, у афтини буриштириб безовталаниб, чиқариб ташлайди. Бола қўланса ҳиддан ҳам безовталанади. Демак чақалоқларда анализаторлар нормал ҳолатда бўлади. Буларнинг ҳаммаси психик ривожланишнинг асаб –физиологик асоси бўлади. Бир ойлик болани қўлга олиш билан йиғиси тўхтаб тинчиб қолади. Бу боланинг қўлга ўрганиб қолганлигини кўрсатади. Нотўғри тарбияланган болада бу рефлекс ниҳоятда тез ўрнашиб қолиб натижада ўз ўрнига ётмайди, фақат қўлда ухлашни ҳоҳлайди. Бу эса болани нормал ўсишига зарар етказади.
Ўтказилган тажрибалар шуни кўрсатадики, ҳатто 8 кунлик бола қўлга олиш билан ерга ётқизишни фарқига борар экан.
Илк ёшдаги болалар жисмоний жиҳатдан тез ривожланиш билан бирга психик жиҳатдан ҳам тез ривожланади. Чақалоқлар психикасининг ривожланиши 1 –дан анализаторларни такомиллашуви билан боғлиқ бўлса, 2 –дан мустақил ҳаракатларнинг ўсиши билан боғлиқ. Анализаторларни тез такомиллашуви натажасида бир ойлик бўлгандан сўнг унда дастлабки шартли рефлексларнинг шаклланиши идеаллашади. Шу даврда бола психикасининг тез ривожланиши йўлга қўйилади. 2-3 ойлик болаларда анализаторларни фаолияти такомиллашуви натижасида таъсир қилаётган қўзғатувчиларни фарқлаш қобилияти юзага кела бошлайди. Овозларни, сўнгра ёрқин рангларни, таъмларни фарқлай бошлайди. Бола бир ойга тўлгач, ўзини парвариш қилаётган одамга интилади, ўзига яқин инсонини афт башарасига қараб ижобий ҳис туйғулар уйғонади. Таъсирга берилиши ва таъсирланишнинг бу шакли бола билан катталар ўртасидаги алоқанинг бошланғич кўринишидир. Шахслараро алоқанинг бу шакли чақалоқлик даврининг тугаши ва илк болаликнинг бошланғич давридир.
Чақалоқда пайдо бўладиган ижобий туйғуларнинг оддий табиий эҳтиёжларини қондириш билан боғлиқ эмас. Чунки психик дунёдаги ўзгаришларни ўрганган М.Ю. Китяковскаянинг ўқтиришича, уйқусизликдан қийналиш ва очлик уйғотувчи ва қўзғотувчиларни бартараф қилиш салбий кечинма ва ҳис –туйғуни пасайтиради.
Психолог Д.Б. Элконин назариясига кўра чақалоқлик давридаги илк болалик, гўдаклик даврига ўтишнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд: булар
1) кўз ва қулоқ ёрдамида диққатни муайян бир объекттга тўплашнинг пайдо бўлиши, бола ҳаракат фаолиятининг қайта қурилиши бошлангани, алохида намоён бўлиши, ҳаракатнинг хулқ ҳодисасига айланиши.
сиртдан идрок қилинувчи барча объекттларга (субъэктларга) алохида қўзғатувчига нисбатан ҳосил бўлиши.
катта ёшдаги одамларга (онасига ва яқин кишиларга) нисбатан эмотсионал реаксиялар (ҳис –туйғулар ва кечинмалар) янги эҳтиёж пайдо бўлишининг кўрсаткичи эканлиги.
Боланинг катталар билан мулоқотда бўлиш эҳтиёжи унинг кейинги психик ўзгариши ва негизида ташкил этиши.
Гўдакнинг бир ёшгача давридаги психологик хусусиятларининг ўрганиш бўйича бир қатор тадқиқотлар мавжуд. Шулар орасида Н.Л. Фигурин, М.П. Денисова, М.Ю. Китяковская, Д.Б. Элконин, С.А. Аркин, С Фаянсларнинг асарлари катта аҳамиятга эга, С. Фаянс тажрибасида гўдакка чиройли ва жозибадор ўйинчоқлар 9 см дан масофадан кўрсатилган, у бутун вужуди билан уларга интилган, кейинчалик оралиқ 60 см бўлганда боланинг интилиши сустлашган ва ниҳоят улар 100 см дан кўрсатилган боланинг интилиши мутлақо ўчган.
У ўйинчоқ билан бир қаторда турган катта кишига ҳам ана шундай бефарқ қараган, масофа қанчалик қисқарса, боланинг унга интилиши шунчалик кучайган. Кўпгина психиологлар болаларда катталар билан бўлган муносабатда юзага келадиган эмотсионал реаксияларни жонланиш комплекси деб атаганлар. Бунда бола унинг билан муносабатда бўлаётган одамга мулойим тикилиб жилмаяди, қўл ва оёқлари билан овоз чиқаради. Болада қандайдир кучли мамнунлик ҳисси юзага келади.
Гўдак ёшига тўлгунча жуда кўп ҳаракатларни ўзлаштиради. Боланинг қиладиган турли туман ҳаракатлари орасида қўл –ҳаракатлари психик тараққиёти учун муҳим аҳамиятга эга. 4 ойлик бола нарсаларга қўл чўзадиган, аммо у хали ўзининг қўл ҳаракатларини идора қилолмайди. 5 ойлик бўлгач нарсаларни пайпаслаб кўрадиган бўлади.
Боланинг психик тараққиётида мураккаб ҳаракатларни эгаллаб бориш катта рол ўйнайди. 6 ойлик бўлгач, мустақил ўтара оладиган бўлади. 3-6 ойликача болалар катта ёшдаги одамлар билан танлаб муносабатда бўлади. Болада яқин кишиларга боғланиш содир бўлади, шу сабабли она ёки энагасини кўриш билан қичқириб қаршилайди, талпинади. Ярим ёшга тўлганида атрофдагилар қатори қариндошларига, қўни – қўшниларига кўникиб боради.
8 ойлик бўлгач яна бир мураккаб ҳаракатни - эмаклашни ўрганади. Бола психикасининг ривожланишида бу янги ҳаракатнинг аҳамияти катта. Эмаклай бошлагач, боланинг атрофдаги нарсалар билан муносабати кенгаяди. У бир нарсани олиб иккинчи нарсага ўриб тақиллатади ва чиқаётган овозга қулоқ солади. Бу ёшдаги болалар бирор нарсанинг қопқоғини очиб ёпишни ёқтирадилар. Бундай ҳаракатлар боланинг қўл мускулларини мустаҳкамлайди. Оғир касалликка учрамай, жисмоний жиҳатдан соғлом ўсган бола 9 -10 ойлик бўлганда юра бошлайди. Юра бошлаган боланинг фаоллиги кун сайин ортиб, эркин ҳаракат қила бошлайди. Бемалол юрадиган бола тор уй доирасидан ташқарига чиқиш имкониятига эга бўлади.
6-7 ойлик болаларда тақлид қилиш ҳаракатлари пайдо бўлади. Бола психикасининг тараққиётида тақлиднинг роли катта, бола жуда кўп ҳаракатларни ва нутқни асосан тақлид орқали эгаллайди. Гўдакларда катта ёшдаги кишиларнинг фаолиятини ташкил қилиш асосида унга атрофдаги олам ҳақида дастлабки тафаккур қилишнинг оддий формалари вужудга келади. 6-7 ойлик бола исми айтилган нарсани кўрсатади. Яъни ҳаракат хотираси пайдо бўлади. хотиранинг дастлабки кўринишлари аста –секинлик билан пайдо бўлади. Масалан, гўдак ўйинчоқни ўйнаяпти, ўйинчоқ овоз чиқарувчи мосламага бириктирилган бўлади. Гўдак ўйинчоқни қўллари ёрдамида эзса ундан овоз чиқади. Бола орадан анча ўтса ҳам ўша ўйинчоқни олиб эзади. Чунки ундан товуш чиқиши мумкинлигини билади. Демак, хотирасида ўйинчоқни босиш ҳаракати қолган ва у шу туфайли ҳам эзиш ҳаракатини бажаради.
Гўдак шу тариқа кичик ҳаракатларни эслаб қолади ва кейинги гал шу ҳаракат орқали натижага эришиши мумкинлигини билади. Масалан боладан “Қўлингиз қани” деб сўралса, унга қўл аъзоси қайсилигини тушунтирилса ва уни хотирасида қолиши учун бир неча марта шу машқ такрорлаНилса, у қўл аъзоси қайсилигини тушунади. Кун сайин ҳам такрорлаб беради. Агар 10-11 ойлик гўдак қизча қўлига қўғирчоқ олса албатта уни “тебратиб” ухлатишга ҳаракат қилади. Бола ҳаракатланганда ўз хотирасида сақлаб қолган ко ‘никмалардан фойдаланади. Унинг ҳаракати асосан хотиранинг кучли ишлаши орқали ривожланади. Масалан, бола иссиқ печга бехосдан қўлини теккизиб олди ва оғриқ сэзди кейинги сафар у печга умуман яқинлашмайди. Чунки у аввал печга қўл текканда, оғриқ бўлишини тушунади. Булардан кўриниб турибдики, болада тафаккур ривожланади. Гўдак 5-6 ойлигидан “сермаҳсул” ҳаракат натижасида яъни 2 та жисмдан фойдаланиш 7 ойликда уйғунликда фикрлашни юзага келтиради. Эмаклаш орқали атрофда турган ўйинчоққа интилади ва уни олиб ўйнайди. Гўдакнинг жисмлар билан бевосита алоқага киришуви улар ёрдамида ҳаракатланиш нарсаларнинг янги хосса ва хусусиятларини билиб олишга имкон яратади.
Ҳаётининг иккинчи ярим йиллигида боланинг предметлар билан ҳар хил ҳаракатларнинг амалга оширишдаги илдамлиги фаолиятининг мураккаблашуви фазода ўрин алмаштиришнинг янги шакллари вужудга келиши уни катта ёшдаги одамларга боғлайди. У ўйин орқали фикрлаган нарсаларини ташқарига чиқаришга ҳаракат қилади. Бу унинг мулоқотга киришувида кўринади.
Гўдак ярим ёшида улар билан мулоқотга киришиш жараёни икки хил хусусият касб этади. Аввал мулоқот бир томонлама, фақат таъсир ўтказиш билан чегараланса, энди тескари муносабат ҳам вужудга келади. Бола катталарнинг кийимини тортқилайди. Уларга қичқиради ва бошқа ҳаракатлардир. Мазкур ҳолат боланинг катталар билан мулоқоти ривожланишининг юқори босқичга кўтарилишидан далолат беради. Бола ҳаётининг иккинчи ярим йиллигида катталар нутқини идрок қилиш ва уни тушуниши ривожланади. Боланинг ҳамкорлигидаги ўйин фаолияти ҳам ҳис –туйғуга берилиши ҳам нутқ ва фаолияти билан чамбарчас боғлиқ бола жуда кўп ҳаракатларни тақлид асосида эгаллайди. Болани 5-6 ойликдан нутқни тушунишга ўргатиш лозим. Бунинг учун болага ўйинчоқ ёки бирор нарсанинг бир неча марта номини айтиб кўрсатиш керак. Кейинчалик болага баъзи нарсаларнинг номи айтилганда, у кўзлари билан шу нарсани қидириб топади. Масалан чапак –чапак деб, такрорлаб туриб чапак чалинса бола шу сўз айтилиши билан чапак чаладиган ёки болага “ассалому алайкум” таъзим қилиб кўрсатилса, бола сўзни эшитиши билан таъзим қиладиган бўлади.
Бола айрим сўзларга тушуна бошлагач, катталар билан кўпроқ алоқада бўлишни ҳоҳлайди. Бундан фойдаланиб бола билан кўпроқ муносабатда бўлишга уни нутқини ўстиришга ҳаракат қилиш керак. Бунинг энг осон йўли у билан ўйин ўйнашдир. Масалан кучукни расмини кўрсатиб “мана вов-вов” , хўроз ёки товуқнинг расмини кўрсатиб “Кук-кук” дейиш мумкин, бунда болалар шу каби элементларни равон талаффуз қилишга ўрганади. Бундан ташқари 9-10 ойлик болаларда ўз тана аъзоларининг номларини ўргатиш лозим. Болага “мана оғзи, мана кўзи” деб бир неча марта такрорлаб кўрсатилгандан кейин бола ўз аъзоларининг номини айтиш билан бирин- кетин кўрсатадиган бўлади. Хали ёшига тўлмаган болалар ҳар бир сўзни шу сўз орқали фойдаланган аниқ нарсалар билан боғлай олмайдилар. Бунда нутқни ассотсиатив тарзда боғлаш орқали эмас, балки интонатсия ва имо –ишоралар орқали тушунади. Ўзгалар нутқини тушуниш кўриш идрокининг замирида вужудга келади. Бунда катта одам ўзи жисм ва расмларга боланинг диққатини жалб этади.
Агар гўдак 3-4 ойлигидан гу-гулашга интилса 5-6 ойлигида айрим товушларни қийқириқ орқали ифодалайди. Нутқни идрок қилишни ва тушунишни охирги босқичи 9-10 ойлигидан бошланади.
Тадқиқотчи Ф.И.Фраткина катталарнинг гўдакка қаратилган нутқидан қуйдагича таъсирланиш ҳолатларини аниқлаган:
1) номи айтилган буюмга жавоб тариқасида бурилиб қараш.
(7-8 ойлигида)
2) турмуш тажрибасида эгаллаган ҳаракатларини катталар эслатиши билан бажаришга интилиш (8-9 ойлигида)
3) катталарнинг нутқ орқали кўрсатмасидан оддий нутқ топшриқларини бажариш (9-10 ойлигида)
4) катталарнинг нутқ орқали кўрсатмаси бўйича зарур предметни танлаб олиш (10-11 ойлигида)
5) мумкин эмас таъқиқловчи сўз ёрдамида ҳаракатни тўхтатиш (12 ойлигида)
Гўдакдан ўзгалар нутқини идрок қилиш ва унга жавоб беришга интилиши ҳаракатни амалга ошириши мураккаблашиб бораверади. Булар ақлий имкониятлар даражасига бевосита боғлиқ. 1 ёшгача даврни нутққача давр деб аташ одат бўлиб қолган. Бу даврда гўдак бош мия ярим шарлари пўстида иккинчи сигналлар системаси фаолияти билан боғлиқ анчагина ишларни яъни нутқ тараққийси билан боғлиқ бўлган кўникма ва малакаларни амалга оширади.
Нутқни тушуниб идрок қилиш кун сайин ортади. У бир нимани олишни сўрашни, айтишни ҳоҳлайди, аста- секин биринчи сўзлар 10-12 та гача пайдо бўлади. Болалар нутқининг ўсиши улар идроки, хотираси, тафаккури, хаёли ва иродаси каби юксак психик жараёнларнинг ривожланишига ёрдам беради.
Гўдаклик маълум бир мақсадга қаратилган онгли фаолиятида том маънога эга бўлган иродаси бўлмайди. Гўдак ҳаракатлари жуда ихтиёрсиз бўлиб, унда ҳаракатларни назорат қилиш заиф ҳолатда бўлади, лекин иродавий ҳаракатнинг баъзи кўринишлари бор. Болани мустақил ҳаракатларини ташкил этишдан эътиборан, унда иродавий ҳислатлар тарбиялана бошлайди. Сочилган ўйинчоқларни йиғиштириб, ўз жойига қўйишнинг ўзиёқ бола учун муҳим топшириқдир. Шунга ўхшаш топшириқлар болани мустақилликка ва матонатлиликка ўргатади.
Гўдакни ўз иродасини тарбиялаш учун унга шароит яратиш лозим. Унга иродавий хислатлар фақат доимий равишда машқ қилиш орқали тарбияланади. Масалан, овқатланиш, онаси алла айтганда ором олиш, одамлар орасида ўз яқинларини ёки онасини кўрганда унга талпиниш кабилардир.
Шундай қилиб, илк ёшдаги боланинг психикасининг актив фаолияти, турли –туман ҳаракати ўз атрофидаги нарсаларни кўпроқ билиб олиши жараёнида ривожланар экан, унинг эркин ҳаракатлари учун қулай шароит яратиш лозим. Бола ҳаракатларини чеклаш эса психикасининг нормал ривожланишига маълум даражада зарар етказади.
Бу ёш даврида болани ҳам жисмоний, ҳам руҳан соғлом қилиб ўстириш, кейинги даврлар психик тараққиёти учун муҳим замин яратади.

Нутқнинг бузилиши аломати бу нутқий фаолиятнинг қандайдир бузилиши белгиси (намоён бўлиши)дир.

Нутқий бузилиш аломати-бу нутқий фаолият бузилишининг белгилари мажмуи (кўринишлари)дир.
Нутқ бузилиши механизмлари деганда нутқий фаолият бузилишининг пайдо бўлиши ва ривожланишини шарт қилиб қўювчи жараён ва оператсияларнинг бажарилишидан четлашиш характери тушунилади.
Нутқ бузилишининг патогенези-бу нутқий фаолиятда бузилишларнинг пайдо бўлиши ва ривожланишига сабаб бўлувчи патологик механизмдир.
Нутқий нуқсон деганда маълум нутқ бузилишининг нутқий ва нутқсиз аломатлари ҳамда уларнинг боғланиш характери мажмуи (таркиби) тушунилади. Нутқий нуқсон тузилишида бирламчи, етакчи бузилиш (ядро) ва иккиламчи нуқсонлар ажратиб кўрсатилади. Бу бузилишлар бир-бирлари билан сабаб-оқибат муносабатида бўлади. Нутқий нуқсоннинг турлича тузилиши бирламчи ва иккиламчи аломатларнинг алоҳида боғланишларида ўз аксини топади ва бирор мақсадга қаратилган логопедик таъсир этишнинг ўзига хос хусусиятларини белгилайди.
Нутқ бузилишларини бартараф этишда шундай тушунчалар қўлланилади: логопедик таъсир этиш, тузатиш, ўрнини тўлдириш, ривожлантириш, «ўқитиш», «тарбиялаш», «қайта тарбиялаш», «тузатиш-тарбиялаш орқали ўқитиш» ва бошқалар.
Логопедик таъсир нутқий фаолият бузилишини тузатиш, нутқи бузилган болани тарбиялаш ва ривожлантиришга йўналтирилган педагогик жараённи ўз ичига олади.
Нутқ бузилишини тузатиш-нутқ бузилиши аломатини тўғрилаш ёки енгиллаштиришдир («нутқ бузилишларининг олдини олиш», «тузатиш»-бу борада қўлланиладиган атамалардир).
Компенсатсия (муздлаш) организмнинг қандайдир ҳаракатларининг йўқолиши ёки бузилиши ҳолларидаги психологик функсияларни қайта қуришнинг кўп қиррали, мураккаб жараёнини ўзида намоён қилади. Тўлиқ шаклланмаган ва бузилган нутқли ҳамда нутқсиз ҳаракатларнинг ривожланиши ва тикланиши логопедик таъсир этишнинг махсус тизимидан қўлланиш асосида амалга ошади. Бу жараёнда компенсатсия шаклланади.
Ўқитиш-икки томонлама бошқариладиган жараёндир. У болаларнинг билим, малака ва кўникмаларни ўзлаштириш борасидаги фаол билиш фаолиятини, бу фаолият устидан педагогик раҳбарликни амалга оширишни ўз ичига олади. Ўқитиш жараёни узвий бирликдаги таълим бериш, тарбиялаш ва ривожлантириш вазифаларини бажаради.
Тарбиялаш жамият эҳтиёжларига мувофиқ равишда шахснинг ёки унинг алоҳида сифатларининг шаклланиш жараёнини мақсадга йўналтилган ҳолда узлуксиз, ташкилий тарзда бошқариш демакдир.
Қайта тарбиялаш жараёнида нутқий фаолияти бузилган кишиларнинг ўзига хос муҳим хусусиятларини тузатиш ишлари амалга оширилади.
Бош мия маълум қисмининг хасталашуви ҳолларидаги логопедик ишларда бузилган нутқий ва нутқсиз вазифаларни тиклашга қаратилган тикловчи таълимдан фойдаланилади. Бундай таълим асосида ҳаракатнинг сақланиб қолган қисмига таяниш ва барча функсионал тизимни қайта қуриш ётади. «Нутқни тиклаш» атамаси афазия давридаги нутқ бузилишининг аксинча ривожланишини белгилаш учун қўлланилади.
Логопедик таъсир нутқ бузилишларини бартараф этишга (масалан, дислексияда), тўғрилашга (масалан, товушни қўйиш) ҳам, нутқсиз бузилишларнинг салбий аломатларини (руҳий хусусиятларини) йўқотишга ҳам қаратилган бўлиши мумкин.

1.