Логопедия фанининг мақсади, вазифалари. Нутқ органларининг тузилиши. Нутқнинг ҳосил бўлиш механизми

Ўқиш ва ёзувида камчилиги бўлган болаларни текшириш
Ёзма нутқнинг текширишдан асосий мақсад — ўқиш ва ёзув бузилишларини механизми, симптоматикаси, этиологиясини аниқлашдир. Текшириш жараёнида бузилиш даражаси, характери, бузилиш турлари аниқланади ҳамда логопедик-тузатиш йўлланмаси белгиланади.
Текшириш жараёнида боланинг кўриш қобилияти, эшитиш ҳолати, марказий нерв системаси, билиш фаолиятлари хисобга олинади.
Текшириш қуйидаги асосий тамойилларни хисобга олган холда ўтказилади: комплекслилик тамойили, системалилик тамойили, патогенетик тамойили, фаолияти, шахсияти, ривожланиш тамойили.
Ўқиш ва ёзув камчилигига эга бўлган болаларни текшириш схемаси қуйидаги бўлимларни ўз ичига олади.

1. 
   Анкетага оид маълумотлар ва тиббий-педагогик хужжатларни ўрганиш.
   
2. 
   Анамнез.
   
3. 
   Артикуляцион аппаратнинг периферик бўлимининг тузилиши.
   
4. 
   Нутқ моторикаси.
   
5. 
   Эшитиш қобилияти.
   
6. 
   Товушлар талаффузи ҳолати.
   
7. 
   Фонематик анализ, синтез ва тасаввур ҳолати.
   
8. 
   Фонематик идрок (товушларни фарқ қила олиш).
   
9. 
   Лyғaтбойлиги ва нутқнинг грамматик тузилиши хусусиятлари.
   
10. 
    Нутқнинг динамик томони хусусиятлари.
    
11. 
    Кўриш қобилияти: биологик кўриш, кўриш гнозис, мнезис, кўриш анализ ва синтези, фазовий тасаввурлар.
    
12. 
    Ўқиш жараёнининг ҳолати (бўғини, сўз, гап,турли кўринишдаги матнларни ўқиш); ўқиш тезлиги ва усуллари (ҳарфлаб, бўғинлаб, сўз- фразали ўқиш).
    
13. 
    Ёзувнинг турли кўринишдаги ҳолати (кўчириб ёзиш, диктовка остида ёзиш, баён ва иншо ёзиш).
    

Логопедик хулосада ўқиш ва ёзувдаги камчиликларни даражалари ва турлари ҳамда унинг оғзаки нутқ билан боғлиқлиги кўрсатилади.
Ўқиш ва ёзув бузилишларини олдини олиш
Ўқиш ва ёзув бузилишларини олдини олиш мактабгача ёшда ўтказилади. Бу ишлар айниқса нутқида камчилиги бўлган болалар, руҳий ривожланишида тўхталиш бўлган, ақли заиф ва бошқа аномал болалар билан ўтказишни тақазо қилади. Бунда олиб бориладиган асосий ишлар фазовий кўриш функциясини, диққат, хотира, аналитик-синтетик фаолият, тил анализ-синтезини шакллантириш, нутқнинг лексик, грамматик томонини ривожлантириш ва оғзаки нутқ камчиликларини бартараф этишдан иборатдир.