Логопедия фанининг мақсади, вазифалари. Нутқ органларининг тузилиши. Нутқнинг ҳосил бўлиш механизми

Фонематик идрок (фонемаларнинг табақаланиши)нинг бузилиши асосидаги дисграфия.

Фонетик жихатдан яқин товушларга мувофиқҳарфларнинг алмашинишида намоён бўлади. Бундай пайтда товушлар оғзаки нутқда тўғри талаффуз этилади. Кўпинча қуйидаги товушларни англатувчи Ҳарфлар: шовқинли, жарангли ва жарангсиз товушлар, улар таркибига кирувчи аффикатлар (ч-т, ч-ш) алмаштирилади. Дисграфиянинг бундай тури ундош товушларни хатда нотўғри баён этиш орқали вужудга келади.
Фонематик идрокнинг бузилиши асосида вужудга келадиган дисграфия сенсор алалия ва афазия пайтида кўпроқ намоён бўлади. Оғир ҳолатларда узоқ артикулятор ва акустик товушларни (л-к, б-в, п-н) англатадиган ҳарфларнинг ўрни алмаштирилади. Бундай пайтда аралаш ҳарфларга мувофиқ товушлар талаффузи меъёрли хисобланади.
Бундай турдаги дисграфиянинг механизмлари хақида ягона фикрга келинмаган. Бу, ўз навбатда, фонематик идрок жараёнининнг мураккаблиги билан боғлиқдир.

3. 
   Тил анализи ва синтези бузилиши асосидаги дисфафия. Унинг ўзида тил анализи ва синтезининг турли кўринишлардаги бузилиш: гапнинг сўзларга бўлиниши фонематик ҳамда бўғинли анализ ва синтез ётади. Тил анализи ва синтезининг ривожланмай қолиши ёзувда сўз ва гаплар тузилишининг бузилишда намоён бўлади. Фонематик анализ, тил анализининг энг мураккаб формаси хисобланади. Унинг оқибатидасўзнинг товуш-ҳарф тузилиши бузилади.
   

Унга қуйидаги хатоликлар хосдир: сўзларни ўқишда ундошларни тушириб қолдириш (диктант — "дикат", "шамол" — "амол"); унлиларни тушириб қолдириш (китоб — "ктоб", доска — "дека"); ҳарфларнинг ўрнини алмаштириш (ручка-урчка, олма-омла); ортиқча ҳарфларни қўшиш (доска-досика), бўғинларни тушириб қолдириш, ўрнини алмаштириш, қўшиш (машина — манаши) ва хоказолар.
Ёзув жараёнини тўғриўзлаштириш учун болада фонематик анализ нафақат ташқи нутқ режаси, балки ҳаммасидан бурун ички режада, тасаввур бўйича шаклланган бўлиши лозим.
Фонематик анализ ва синтезнинг шаклланмагани оқибатида ёзув­нинг бузилиши хусусидаги маълумотлар Р.Е. Левина, Н.А. Никашина, Д.И. Орлова, Г.В. Чиркиналарнинг илмий-тадқиқот ишларидаатрофлича кўрсатилган.

4.