Litosfera. Tayanch iboralar

YERNING HAVO QOBIG’I – ATMOSFERA. 

 

Tayanch  iboralar:  Atmosfera,  atmosferaning  tuzilishi,  asosiy  va  oraliq 

qatlamlar, atmosferaning doimiy tarkibi, ozon vatlami, atmosferaning vaqtinchalik 

tarkibi,  konvektiv oqim, havo massalari, havo frontlari, iliq havo massalari, sovuq 

havo massalari, dengiz havo massalari, kontinental havo massalari. 

 

  

    1. Atmosfera haqida tushuncha.Atmosfera (grekcha atmos – bug’, sphoira 

–  shar)  sayyoramizning  havo  qobig’idir.  Atmosferaning  koinot  bilan 

chegaradosh yuqori qismi ekzosfera yoki tashqi atmosfera deb ataladi va 2 – 3 – 

ming  km.  balandlikkacha  davom  etadi.  Yuqori  atmosferada  shu  qatlamlardan 

tarqalgan  yengil  elementlar  –  vodorord  va  geliy  atomlarining  koinotga  tarqalib 

ketishi sodir bo’ladi. 

         Yer  yuzasida  havo  og’irlik  kuchi  ta’sirida  ushlab  turiladi.  Yer  yuzasida 

havoning  zichligi  1,275  kg/m

3

.  Balandlikka  ko’tarilgan  sari  havoning  zichligii 

kamayib boradi: 5 km. balandlikda havoning zichligi 0,735 kg/m

3

, 10 kmda 0,411 

kg/m

3

,  20  kmda  0,087  kg/m

3

,  300  km.  balandlikda  esa  zichlik  Yer  yuzasidagi 

zichlikdan 100 mlrd. marta kam, 2 – 3 ming km. balandlikda esa havoning zichligi 

fazoning zichligiga tenglashib qoladi. 

       Atmosferaning Yerdagi hayot uchun ahamiyati juda katta. U Yerni qattiq isib 

va  sovib  ketishidan,  metioritlardan  va  Quyoshdan  keladigan  zararli  nurlardan 

saqlaydi. 

---

   2. Atmosferaning tuzilishi va tarkibi. Atmosferada yuqoriga ko’tarilgan sari 

havoning zichligi va harorati o’zgarib boradi. Shu munosabat bilan atmosferada 

ma’lum bir xususiyatlarga ega bo’lgan alohida qatlamlar vujudga kelgan. Bular 

troposfera, strotosfera, mezosfera, ionosfera va ekzosferadir