Litosfera. Tayanch iboralar

Quruqlikda suvning aylanma harakati.  Atmosfera 

yog’inlari 

Yer 

yuzasiga  tushgandan  so’ng  ularning  bir  qismi  Yer  yuzasi  bo’ylab  oqib  daryo, 

botqoq va ko’llarni hosil qiladi, bir qismi  esa Yerga shimilib Yer osti suvlarini 

hosil  qiladi.  Baland  tog’larga  va  qutbiy  o’lkalarga  yoqqan  qorlar  esa  tog’  va 

materik muzliklarini hosil qiladi. 

Yerga  shimilgan  suvlar  qisman  o’simliklarning  ildizlari  orqali  va  tuproq 

kapilyarlari  orqali  ko’tarilib  bug’lanadi  va  atmosferaga  o’tadi.  O’simliklarning 

barglari orqali suvlarning bug’lanishi transpiratsiya deb ataladi. Yerga shimilgan 

suvlarning  bir  qismi  yer  osti  suvlarini  hosil  qiladi.  Mazkur  suvlar  tog’ 

yonbag’irlarida Yer yuzasiga chiqib buloqlarni hosil qiladi.  

 

Tog’  muzliklari  to’yinish  joyidan  ablyatsiya  (erish)  joyi  tomon  harakat 

qiladi. Muzning quyi chegarasida yoqqan qor erigan qor miqdoriga teng. Mazkur 

chegara  qor  chizig’i  deb  ataladi.  Ularning  tezligi  yiliga  yirik  muzliklarda  bir 

necha kilometrga, mayda muzliklarda bir necha metrga yetadi. 

Muzliklarning miqdori geologik tarix davomida o’zgarib turgan. Muz bosish 

davrlarida suvlarning juda katta qismi muzga aylangan va qutblarda to’plangan. 

Muz bosish davrlari muzsiz davrlar bilan almashinib turgan. 

---

Geografik  qobiqda  muzlarning  miqdorini  o’zgarib  turishi  tabiatda  juda 

muhim o’zgarishlarni keltirib chiqaradi. Agar Antarktida va Grenlandiya muzlari 

eriydigan  bo’lsa  Dunyo  okeani  sathi  60  m.ga  ko’tarilish  mumkinligi  hisoblab 

chiqilgan.  Bu  esa  quruqlikni  20  mln.  km

2

  maydonini  suv  ostida  qolib  ketishiga 

olib keladi.