Лиги фарғона давлат университети

КОғОЗЛАР

Коғоз бир неча турларга бўлинади Қадимда қоғоз ўрнида пергаментдан, ошланган теридан ва юпқа қилиб ишланган фил суягидан фойдаланишган. Бу хил даги ашёларда асосан миниатюра асарлари тасвирланган. Бизнинг давримизда эса акварель рангтасвири асосан қоғозларда тасвирланади. Ҳозирги даврда ишлаб чиқарилаётган қоғозлар ичида акварель рангтасвири учун мухсус тайёрланган энг қулай қоғозлардан бири “Торшон” қоғозидир. Торшон қоғозининг юза қисми дағал излардан ташкил топган бўлиб, бу қоғоз юзида акварель бўёқларини бир текис қўйилишини таъминлайди. Торшон қоғозининг яна бир хусусияти унинг иккинчи томони силлиқ бўлиб, чизматасвир ишлашга жуда мос келади. Ҳозирги пайтда кўп миқдордаги қоғозлар асосан ёғочларни қайта ишлаш орқали олинади. Айрим навдаги қоғозларга ўсимлик тўқималаридан ташқари гипс, каолин, шпат, бўр, қўрғошин оқи ҳамда қоғознинг сариқ тусини ўзгартириш учун унга кўк ранглар: ультрамарин, берлин лазури қўшилади. Акварель рангтасвири ҳар доим энг яхши ва сифатли қоғозларга мухтождир. Қоғознинг қанчалик сифатли ёки сифатсиз эканлигини унга ишланган акварель рангтасвири орқали билса ҳам бўлади. Ҳозирги қоғоз навлари орасида энг кўзга кўрингани бу “Ватман” қоғози ҳисобланади. Бу қоғознинг ранги оқ бўлиб унинг юза қисми ҳар хил (силлиқ ёки дағал) бўлади. Бундан ташқари бошқа тусдаги қоғозларга ҳам акварель бўёқлари билан ишласа бўлади, масалан: сариқ тусдаги қоғоз бунга мисол бўла олади. Кейинги пайтларда бошқа бир қоғознинг нави пайдо бўлдики бу қоғозга акварелда ишлаш жуда қийин кечади.

Акварель рангтасвирида ишлаш техникаси шундай бир жараёнки, рангтасвир ишланаётган пайтда қоғоз сирти доим намлаб турилади. Шундай намланиш вақтида сифатли қоғоз иш жараёнида ҳеч ҳам шишиб, тўлқин бўлиб қолмайди. Акварель қоғозлари орасида энг яхшиси бу пахтадан тайёрланганидир. У ишлаш жараёнида намни ўзига яхши тортиб олади ва тез қурийди. Акварель қоғози сифат даражаси бўйича қалин ва у 170гр дан – 850гр гача бўлиши лозим. Қоғознинг юза қисми силлиқ бўлмаслиги керак, аксинча юза қисми дағал (ғадир – будур) бўлган қоғозга ишлаш осон кечади. Акварель услубининг ўзи шундай бир жараёнки, бунда акварель бўёқларининг қоғоз юзидаги тиниқ ва енгил рангларнинг ёрқинлигини кашф этади.


МЎЙҚАЛАМЛАРИ
Акварелда ишлаш учун ҳар хил ўлчамдаги, шаклдаги ва тукли кўринишдаги мўйқаламлар мавжуд. Булар олмахон, бўрсиқ, тукларидан тайёрланган ва колонокли ҳамда сунъий, туклардан ишланган мўйқаламлардир. Улар асосан думалоқ, япалоқ шаклидаги мўйқаламлар ҳисобланади. Думалоқ шаклдаги катта ўлчамли мўйқаламлар (16 - 20) асосан акварель рангтасвирни ишлаш жараёнида қўлланилади. Кичик ўлчамли думалоқ шаклдаги колонок мўйқаламлар (8 - 12) асосан рангтасвирдаги биринчи планда жойлашган деталларни (буюмларни) қисмларга ажратиш (детализация) ва график қораламаларни бажариш пайтида фойдаланилади. Рангтасвир ишлаш жараёнида мўйқаламларнинг нави ва сифати жуда катта аҳамиятга эга. Ҳақиқий акварель мўйқалами юмшоқ, майин бўлибгина қолмасдан ўзининг думалоқлик хусусиятини йўқотмаган ҳолда сувга ботириб олганда ҳам конус шаклини йўқотмаган, ўткир учли бўлиши керак