Лидерлик ва раҳбарлик: ўхшаш ва фарқли жиҳатлар

Лидерлик ва раҳбарлик: ўхшаш ва фарқли жиҳатлар

Режа:

• Лидерлик, етакчилик, пешқадамлик тушунчалари
• Лидер, раҳбар ва жамоа ўртасидаги ўзаро муносабатлар
• Лидерлик назариялари
• Раҳбарлик фаолиятида лидерликнинг ўрни
• Лидерлик даражалари

1.Лидерлик, етакчилик, пешқадамлик тушунчалари

Лидерлик ва етакчилик тушунчалари

• «лидер» сўзини «етакчи» атамаси билан алмаштириш ҳоллари кўп учрайди.
• «етакчи» атамаси «лидер»га хос бўлган психологик тавсифни тўла ифодалай олмайди.
• «Етакчи» сўзи гуруҳга муносабат сифатида, унинг аъзоларига таъсир ўтказувчи ва мақсадга етакловчи шахсга нисбатан ишлатилади.

Етакчига хос шахсий фазилатлар:

• бирон-бир муаммоли вазиятда пайдо бўлган қийинчиликни бартараф этишдаги ташаббус, топқирлик ва моҳирлик;
• гуруҳни етаклашга, бошчилик қилишга бўлган иштиёқ;

Лидерлик ва пешқадамлик тушунчалари

• «Пешқадам» ибораси маълум фазилатларга эга бўлган шахс кетидан гуруҳнинг эргашишини, жамоанинг ўз ихтиёрига кўра ўзи ишонган одам бораётган йўлни танлашини англатади.
• Айнан шу ҳолат «лидер» иборасига нисбатан ҳам ишлатилиши зарур.
• Лидернинг бу хусусияти унинг ҳиссий жозибадорлигида, ўзгаларни ўзига жалб этиш фазилатида намоён бўлади.

2. Лидер, раҳбар ва жамоа ўртасидаги ўзаро муносабатлар

Лидерлик ва раҳбарлик

• Меҳнат жамоасидаги ҳар бир ходим гуруҳда ўзининг мавқеига эга.
• Бу мавқе расмий ёки норасмий тарзда қўлга киритилган бўлиши мумкин.
• Расмий мавқе ходимнинг мансаб поғонасидаги ўрни ва унинг лавозимидан келиб чиқувчи ваколатлари билан ифодаланади.
• Ҳар қандай ходим ўз ҳамкасабалари билан ўзаро муносабатда бўлар экан, турли омиллар таъсирида бу муносабатлар ҳиссий ранг ола бошлайди.

Лидерлик ва ҳиссиётга асосланган муносабатлар

• Ҳиссиётга асосланган муносабатлар икки кўринишда - ёқтириш (симпатия) ва ёқтирмаслик (антипатия) сифатида шаклланади.
• Шундай ходимлар ҳам борки, улар ўзининг маълум хислатлари билан жамоанинг кўпчилик аъзоларида симпатия уйғота оладилар ва улар гуруҳнинг норасмий тизимида юқори мавқени эгаллайдилар.
• Психологик талқин бўйича, жамоанинг расмий тизимида юқори мавқени эгалловчи ходим раҳбар бўлиб ҳисобланса, норасмий тизимда юқори мавқени эгалловчи шахс эса - лидердир.