Mавзу. Сиёсий элита ва сиёсий етакчилик. (лидер) Режа: Етакчи Анъанавий етакчилик

Mавзу. Сиёсий элита ва сиёсий етакчилик. (лидер)
Режа:
1. Етакчи
2. Анъанавий етакчилик
3. Реформаторлар
Политология фани нуқтаи-назаридан сиёсий етакчиликни таҳлил этишда Абу Наср Фаробий, Амир Темур, Алишер Навоий, Н.Макиавеллининг хизматлари каттадир. Уларнинг фикрига ќараганда сиёсий етакчи, бутун жамиятни жипслаштирувчи, ижтимоий тартибларни саќлаб ќолиш ва мустаҳкамлаш учун ҳам ќандай воситаларни қѝлловчи раҳбар, ҳукмдор сифатида эътироф этилади.
Етакчи – йѝл кѝрсатувчи маъносини англатади. Бундай инсон бошқаларга фаол таъсир эта олиш, муайён мақсадларга эришишда уларнинг биргаликда фаолиятни ташкил қилиш ќобилиятига эга бѝлиши керак.
Замонавий политолия етакчиликка доир ёндашувлар қуйидагича:
1. Етакчи – бу бошқаларга таъсир этишдир. Етакчи ҳамда унинг издошлари ѝртасидаги ѝзаро муносабатлар мавжуд бѝлиб, у етакчи гуруҳ аъзоларига қараб ҳар доим бир томонлама йѝналтирилган бѝлади.
2. Етакчи – бу бошқарувчилик мақоми қарорлар қабул қилиш билан боғлиқ бѝлган ижтимоий позициядир.
3. Сиёсий етакчилик – бу сиёсий ҳаётда амалга ошириладиган фаолият шаклидир. Бундай рақобатчилик курашувда томонлар ижтимоий вазифаларини ечиш бѝйича дастурлар билан алмашинади. Шѝро даврининг инќирози эса И.Каримов, Б.Елцин, Н.Назарбоев ва бошқа раҳнамоларни илгари сурди. Етакчиликнинг классик деб ҳисобланган уч турини М.Вебернинг «Сиёсат – ҳам майл ҳам касб сифатида» мақоласида берилади.
1. Анъанавий етакчилик – Раҳнамоликнинг бу турлари анъаналар, маросимлар, одат кучи каби механизмларга таянади.
2. Хоризматик етакчи ҳукмдор – раҳнамоликнинг қудратига халқнинг чексиз ишончига асосланади.
Роционал – ошкора раҳнамолик Раҳнамоликни сайлашнинг тартиби, унга муайян ҳокимлик ваколатларининг оқиллиги, қонунийлиги тѝѓрисидаги тасаввурларга асосланади.
Консерваторлар – жамиятни мавжуд ҳолатида сақлаб қолишга қаратилган фаолият олиб борилади.
Реформаторлар – ҳокимият таркибини кенг қамровли ислоҳатлар воситасида тубдан ѝзгартиришга интиладилар.
Инқилобчилар: - одатда қурол кучи билан бошқа ижтимоий тузумга тез сакраш орқали ѝтишни режалаштиради. Ҳозирги даврда етакчиликнинг ривожланишида бешта тенденция мавжуд:
1. Миллий етакчилар глобал муаммоларни эндиликда четлаб ѝта олмайдилар. Улар ѝз ички сиёсатларини умумжаҳон, глобал жараённинг бир қисми сифатида қарашлари лозим бѝлади.
2. Норасмий етакчиларнинг роли ва таъсири ортиб бориши.
3. Етакчилар фаолияти иқтисодий ва ижтимоий муаммоларни ҳал ќилишга кѝпроқ жалб қилинаяпти. Бу раҳна фаолияти билан боѓлиќ равишда у ёки бу миллат турмуш даражасини ортишида намоён бѝляпти. Ўз навбатида бу фаолият давомийлги ҳам ортяпти.
4. Етакчи қаҳрамон ва етакчи анти қаҳрамон каби сиёсатчиларнинг пайдо бѝлиши эҳтимоли камайяпти.
5. Ҳокимиятлар бѝлиниши ва фуқаролик жамияти чегараларининг кенгайиши ҳисобига сиёсий раҳнамолар ҳокимияти ҳам чекланаяпти. Ҳар бир давлатда етакчиларни етиштириб берувчи кадрлар тайёрлаш тизими мавжуд. Шунга биноан кадрлар тайёрлаш тизимларини учга ажратиш мумкин:
1. Либерал – демократик тизим: Унинг Ғарбона ва Шарқона кѝриниши мавжуд.
2. Тоталитар – унда етакчига, тизимга ва ягона мафкурага – содиқлик алоҳида ќадрланади.
3. Теократик тизим. Диний мафкура амал ќиладиган мамлакатларда мавжуд. Ҳар бир жамиятнинг ѝз етакчилари бѝлиб, глобал муаммоларни четлаб ѝтолмайди. Улар ѝз ички сиёсатларини умумжаҳон, глобал жараённинг бир қисми сифатида қарайди. Ҳар бир мамлакатда етакчиларни етиштириб берувчи кадрлар тайёрлаш дастурлри ишлаб чиқилган. У жамият сиёсий тизими мақсадлари, қадириятлари билан чамбарчас боғлиқ. Ана шу нѝқтаи – назардан қараладиган бѝлса. Кадрлар тайёрлаш тизимлари асосан учга бѝлинади.
1.Либерал – демократик тизим. Унинг Ғарбона ва Шарқона кѝриниши мавжуд.
2.Тоталитар. Унда етакчига, тизимга ва ягона мафкурага содиқлик алоҳида қадрланади.
3.Теократик тизим. Диний мафкура амал қиладиган мамлакатларда мавжуд.