Лидерлик ва раҳбарлик: ўхшаш ва фарқли жиҳатлар

3. Лидерлик назариялари

Лидерга хос бўлган фазилатларни шакллантиришда «Хислатлар назарияси»

• Лидерликни ифодаловчи кўплаб хислатлар мавжуд ва ушбу хислатлар мажмуаси шахснинг ўзгаларга таъсир этиш қобилиятини белгилайди.
• Аммо, аниқланишича, хислатларнинг шунчаки мажмуаси шахсни лидер даражасига кўтара олмайди.
• Бу хислатларни шакллантириш, уларни шахс тузилмасидаги бошқа таркибий жиҳатлар билан мувофиқлаштириш ва инсоннинг ички мазмун-моҳиятига айлантириш ўта мураккаб масаладир.
• Кўп йиллик психологик тадбирлар бундай йўлнинг каммаҳсул эканлигини кўрсатди.

Лидерга хос бўлган фазилатларни шакллантиришда «Ситуатив лидерлик назарияси»

• Инсонда шаклланган қобилиятларга таянади
• Шу қобилиятни имкон берган вазиятда намоён этилишини тақозо этади;
• Гуруҳ доимо бир неча лидерга эга бўлиши мумкин (“лидерлик машинаси”)
• Ҳар бир жамоа аъзоси муаммоли вазиятни ҳал этиш борасида ўз қобилият ва имкониятини намойиш эта олади

«Ситуатив лидерлик» назариясининг асосий ғоялари:

• Лидерлик шахс туғма қобилиятларининг етарли даражада шаклланганлиги билан характерланади.
• Лидернинг гуруҳ манфаати ҳақидаги ғамхўрлиги ва жонкуярлиги
• Лидер жамоанинг талаб ва истагига мос кела олиши
• Жамоанинг талаб ва истаклари жамият манфаатига мос келмаган ҳолатларда табиийки деструктив, яъни бузғунчи хулққа мос келувчи лидерлар ажралиб чиқади

4. Раҳбарлик фаолиятида лидерликнинг ўрни

Самарали фаолият олиб борувчи раҳбар

• ўз жамоасида шундай муҳитни яратиши керакки, ҳар бир ходим зарур вазиятда ўз имкониятини ишга солиш орқали муаммоли вазиятни ҳал этишда қатнашиши ва бошқарув жараёнида иштирок этаётганини ҳис қила олсин.
• Бунинг учун у:

1) жамоада у ёки бу вазиятни ҳал этишда чуқур масъулият ҳис этувчи ва ўз ишининг усталари бўлган профессионал ходимлардан;

2) жамоада пайдо бўлувчи кўпгина муаммоли вазиятларни ҳал эта олувчи универсал қобилиятга эга ходимлардан фойдаланиши лозим.