Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Gavda shakli. Sudralib yuruvchilar gavdasining shakli suvda hamda quruqlikda yashovchilarning gavda shakliga nisbatan xilma-xil bo`lib, ularning hayot kechirish tarzi va harakat usullari bilan bog’liq.
1. Kaltakesaksimon shaklidagi sudralib yuruvchilar. Bunday shakldagi sudralib yuruvchilarga ko`plab turlar kiradi. Tanasining hamma qismlari yaxshi ko`rinadi. Ularning oyoqlari yaxshi taraqqiy etgan, dumi uzun. Bunday shakldagi sudralib yuruvchilarga kaltakesaklar, xameleonlar, timsohlar, iguanalar kiradi (110-rasm).





110-rasm. Ildam kaltakesakning tashqi tuzilishi: 1-burun teshigi, 2-ko`zi,
3-tili, 4-tangachalari, 5-nog’ora pardasi.

2. Ilonsimon shakldagi sudralib yuruvchilar. Ularning tanasi silindrsimon bo`lib, oyoqlari va oyoq kamarlari hamda to`sh suyagi yo`qolib ketgan, faqat bo`g’ma ilonlarda va ko`r ilonlarda rudiment holda chanoq kamari va orqa oyoqlari saqlanib qolgan. Bo`yni tanasiga qo`shilib ketgan, ya`ni aniq chegaralanmagan. Tana va dum qismlari chegarasi ham bir-biridan aniq ajralmagan. Bularga ilonlar va oyoqsiz kaltakesaklar kiradi.

Birinchi va ikkinchi shakldagi sudralib yuruvchilar orasida o`tkinchi oraliq shakldagilari ham bor. Masalan: amfisbenlarning(Amphisbaenidae) faqat oldingi oyoqlari bor, boshining tanasidan ajralib turgan chegarasi yaxshi ko`rinmaydi, bo`yin qismi yo`q, dumi kalta va yo`g’on.
3. Toshbaqasimon shakldagi sudralib yuruvchilar. Ularning tanasi muguz moddadan iborat qalqon ichida joylashgan. Qalqon gumbazsimon bo`rtiqli orqa va yassi qorin qismlardan iborat, oyoqlari qisqargan holda bo`ladi. Bularga toshbaqalar kiradi. Hozirgi yashab turgan sudralib yuruvchilar gavdasining uzunligi bir necha santimetrdan 10 m gacha boradi.
Teri qoplami. Ko`p qavatli epidermisning ustki qatlami o`lik hujayralardan tashkil topgan shox qatlam hosil qiladi. Bu o`lik hujayralar qavatining tagida tirik hujayralardan tashkil topgan mal’pigi qavati bor (111-rasm). Shox qavati hisobidan qalqonchalar, tangachalar, shox donachalar, bo`rtmalar va tirnoqlar hosil bo`ladi. Shox tangachalarning tagida, koriumda ba`zi sudralib yuruvchilarda qoplovchi suyaklar hosil bo`ladi. Malpigi qatlamida va koriumning ustki qismida pigment hujayralari joylashadi. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan tirnoqlari bor.