Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

101-rasm. Oyoqsiz amfibiyalar: 1-seylon ilonbalig’i; 2-halqali chervyaga.

Oyoqsizlar turkumida yuqorida aytilgan ixtisoslashgan belgilar bilan bir qatorda, qadimgi kosali (pantserli) amfibiyalarga o`xshash sodda tuzilgan belgilari ham bor. Ularning terisida qadimgi kosali amfibiyalarga o`xshash suyak tangachalari bor. Bosh skeletining qoplag’ich suyaklari juda kuchli taraqqiy etgan. Umurtqalari (baliqlarinikiga o`xshash) amfitsel tipda, ancha yaxshi taraqqiy etgan xordasi bor. Kalta-kalta chin qovurg’alari borligi ham ularning xarakterli belgilaridan hisoblanadi. Chervyagalarning oldingi miyasi ancha kuchli rivojlangan.

Oyoqsizlar turkumi vakillari hasharotlar, yomg’ir chuvalchanglari va tuproq ostida yashovchi boshqa umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi. Ularning ko`payishi suvga unchalik bog’liq emas. Bu turkumning vakillaridan biri halqali chervyaga (Siphonops annulatus) Janubiy Amerikada, qisman Afrika va Janubiy Osiyoda yashaydi. Uzunligi 40 sm. Tuproqni qazib 50 sm gacha chuqurliklarda hayot kechiradi. Chervyagalar tasodifan suvga tushsa, cho`kib ketadi. Ularning tuxumlari suvdan tashqarida rivojlanadi.
Ilonbaliqlar oilasiga 44 ta tur kiradi. Hindiston, Hindi-xitoy, Seylon va Katta Zond orollaridagi daryo va ko`llar qirg’oqlarida TSeylon ilon balig’i (Ichtyophis glutinosus) tarqalgan. Uning uzunligi 40 sm bo`lib, 20-30 sm chuqurlikda tuproq ostida yashaydi.
Oyoqsizlar turkumining ko`pchiligi tuxumini 20-30 talab to`p-to`p qilib qo`yadi. Ular o`z tuxumlarini tuproqdagi inlariga, chirigan daraxt to`nkalar ostidagi nam joylarga qo`yadi. Urg’ochilari qo`ygan tuxumlarini gavdasi bilan o`rab teri bezlaridan ajratib chiqargan suyuqliklari bilan namlab tuxumlarini qurib qolishiga yo`l qo`ymaydi. Tuxumdan chiqqan lichinkalari suvga tushadi va u yerda voyaga yetadi. Lichinkalar tashqi jabralarini tuxumining ichidayoq yo`qotadi. Shuning uchun ularning suvda yashashi qisqa vaqt davom etadi. Ayrim suvda yashaydigan chervyaga turlari tirik tug’adi. Barcha chervyagalar nasl uchun qayg’uradi. Oyoqsizlar turkumining hamma vakillarida otalanish ichki. Ayrim turlari chumolilarning inida yashaydi va chumolilarning lichinkalari bilan oziqlanadi. MDHda bu turkumning vakillari uchramaydi.