Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

O

38-rasm. Akula umurtg`alarining ko`ndalang kesimi:
A-tana umurtqasi, B-dum umurtqasi: 1-xorda, 2-umurtqa tanasi, 3-ustki yoy, 4-orqa miya, 5-ko`ndalang o`simta,
6-qovurg`a, 7-pastki yoy, 8-gemal kanal.

B
`q skeleti. O`q skeleti bir qancha tog’ay umurtqalarning bir-biri bilan harakatchan birikishidan hosil bo`lgan umurtqa pog’onasidan iborat. Xorda deyarli reduk-tsiyalangan. Umurtqa pog’onasi tana va dum umurtqalariga bo`-linadi (38-rasm). Umurtqaning asosiy qismini umurtqa tanasi tashkil etadi. Umurtqa tanasi orqa va oldingi tomonidan ichiga chuqur botib kirgan. Bunday umurtqalar qo`sh botiqli yoki amfitsel umurtqalar deb ataladi. Har qaysi umurtqa tanasining markazida teshik bor, bu teshikdan xorda o`tadi va har bir umurtqaning ikkinchi umurtqa bilan qo`shilgan yerida u kengayib, har qaysi umurtqa tanasidan o`tganda torayadi. Umurtqa tanasining ustki yon tomonlaridan bir juft o`simta – ustki yoy chiqadi, bu yoylarning orasida ustki oraliq plastinkalar bor. Ustki yoylar oraliq plastinkalar bilan birga orqa miya kanalini ikki yondan o`rab oladi. Umurtqa tanasining ostki tomonidan pastga qarab pastki yoylar chiqadi. Tana qismining pastki yoylari qisqa yon o`simtalardan iborat bo`ladi, bu yon o`simtalarga tog’ay qovurg’alar birikadi. Dum qismi pastki qisqa yoylarda pastki birlashtiruvchi plastinkalar yordami bilan juft-juft bo`lib birlashib, dum qismining asosiy qon tomirlari joylashgan va ularni muhofaza qiladigan gemal kanalni hosil qiladi.

S

39-rasm. Akulaning geterotserkal tipdagi dum suzgichi: 1-ustki pallasi, 2-ostki pallasi,
3-umurtqa pog`onasi, 4-radial tog`aylar,
5-elastik iplar.
uzgich qanot skeletlari toq suzgich qanotlar skeleti bilan juft suzgich qanotlar skeletiga bo`-linadi. Toq suzgich qanotlar (orqa va dum) ichki hamda tashqi skeletdan iborat (tikanli akulaning toq anal suzgich qanoti yo`q). Akulalar dum suzgich qanotining (39-rasm) pallalari bir xilda emas: ichida o`q skeletini davomi bo`lgan ustki pallasi uzun va katta, ostki pallasi kichkina bo`ladi.
Bunday tipdagi dum suzgich qanot geterotserkal qanot deb ataladi. Dum suzgichining ichki skeleti bir qator tayoqchasimon tog’aylar – radialiyalardan iborat bo`lib, ular dum umurtqalarining yoylariga birikadi. Tashqi skeleti teridan hosil bo`lgan va suzgich qanotning o`zinigina tutib turadigan bir qancha elastik iplardan iborat.
O
40-rasm. Akulaning yelka kamari va ko`krak suzgich qanotining skeleti:1-yelka kamarining kurak bo`limi, 2-yelka kamarining korakoid bo`limi, 3-birikish bo`rtmasi,
4-ko`krak suzgich qanoti skeletining bazal tog`aylari, 5-radial tog`aylar, 6-elastik iplar.
rqa suzgich qanotining ichki skeleti gavda muskulaturasiga o`rnashgan bir qator tayoqchasimon tog’aylar – radialiyalar yoki shu`la tirgovuchlardan iborat. Radialiyalar ba`zan birlashib katta tog’ay plastinkani hosil qiladi. Tikanli akula orqa suzgichlarining oldida bittadan o`tkir shox moddasidan tuzilgan tikanlari bo`lib, ular elastik iplar singari ikkilamchi teri skeletining elementidir.