Leksikografiya asoslari

Talaffuz (orfoepik) lug’at – So’zlarning adabiy talaffuzini qayd etadi.

Morfem lug’at- Muayyan tildagi so’zlarning morfem tuzilishini ko’rsatadi.

Frazeologik lug’at- so’zligi frazeologik birliklardan, barqaror iboralardan tashkil topadigan lug’at.

Chastotali lug’at- So’zlarning qo’llanish miqdor va foizi haqida ma’lumot beruvchi lug’at

Ters (Chappa) lug’at –So’zlar ularning teskari (so’ng) tomonidan o’qilishi bo’yicha alifbo gtartibida joylashtirilgan lug’at

Tematik (Mavzuli) lug’at- So’zllikni tarkib toptiruvchi so’zlar ro’yxati ma’lum mavzularga bo’lib berilgan lug’at

Omonim, sinonim, antonim, paronim lug’ati- So’zliklari omonim, sinonim, antonim, paronim singari lug’aviy birliklardan iborat bo’lgan lug’atlar.

Antroponimik va toponimik lug’at- So’zligi atoqli otlar yoki joy nomlaridan iborat bo’lgan lug’at

Ma’lum bir yozuvchi yoki asar tilida qo’llangan so’zlarni izohlovchi lug’atlar

Terminologik lug’at- So’zligi ma’lum bir fan va texnika tarmg’i, ijtimoiy yoki xo’jalik hayotining biror sohasiga oid so’z-terminlardan iborat bo’ladigan lug’at.

3. 
   “Devonu lug’atit turk” ning tuzilishi
   

Dīvānu luğati-t-türki- Turk so’zlari devoni;
Dīvān- devon; Luğat-so’zlar; Türk-turk
“Devonu lug’ati-t-turk” asari turkiy tilshunoslikning bizga ma’lum bo’lgan ilk yirik, shuning bilan birga, tengi yo’q ulug’ yodgorligidir. O’z zamonida asar arablarga, qolaversa., arab tili orqali Sharqu G’arb xalqlariga qadimgi turklarning tili, madaniyati, tarixi to’g’risida to’liq ma’lumot beruvchi qomusiy kitob sifatida yaratilgan.

Unlilar uchun;

1. 
   Tilning tagidan chiqadigan (orqa qator), “yo’g’on”, keng, lablanmagan unli;
   

ӓ- Tilning uchidan chiqadigan (old qator), “ingichka”, keng, lablanmagan unli;
e- Tilning uchidan chiqadigan, “ingichka”, yopiq, lablanmagan unli;
ï- Tilning tagidan chiqadigan, “yo’g’on”, tor, lablanmagan unli;

1. 
   Tilning uchidan chiqadigan, “ingichka”, tor, lablanmagan unli;
   

o- Tilning tagidan chiqadigan, “yo’g’on”, keng, lablangan unli;
ö- Tilning uchidan chiqadigan, “ingichka”, keng, lablangan unli;
u- Tilning tagidan chiqadigan, “yo’g’on”, tor, lablangan unli;
ü- Tilning uchidan chiqadigan, “ingichka”, tor, lablangan unli.