Landshaftshunoslik asoslari

Qo‘riqxonalar – 
bu tabiat etaloni bo‗lib, tabiatni muhofaza qilishda 
qo‗yidagi vazifalarni amalga oshiradi: 
1.
Qo‗riqxonalar tashkil etish orqali ma‘lum bir o‗lka yoki 

---

140 
geografik zona tabiatining (barcha komplekslari bilan birga) muayyan namunasi 
tabiiy holicha kelajak avlod uchun saqlab qolinadi. 
2.
Qo‗riqxona-bu tabiat etaloni sifatida tabiat komplekslari yaxshi saqlangan 
maydonlar hisoblanib, unda tabiiy- territorial komplekslarning rivojlanish 
qonuniyatini, o‗zaro aloqasini, organizm bilan muhit o‗rtasidagi munosabatlarni 
ilmiy jihatdan o‗rganiladigan tabiiy laboratoriyadir. Bu tabiiy laboratoriyada olib 
borilgan ilmiy izlanishlar natijasi, insonning xo‗jalik faoliyati tufayli 
o‗zlashtirilgan qo‗shni hududda sodir bo‗lgan salbiy va ijobiy o‗zgarishlarga 
taqqoslanib, ilmiy bashoratlar (prognozlar) beriladi. 
3.
Qo‗riqxonalar soni va turi kamayib borayotgan o‗simlik va 
hayvonlarni qo‗riqlash va ko‗paytirishda juda muhim ahamiyatga ega. 
Qo‗riqxonalar tufayli noyob hayvon yoki o‗simlik ko‗paytirilib, boshqa joylarga 
tarqatiladi. 
4.
Qo‗riqxonalar tabiatning ajoyib, qiziqarli, noyob joylari- 
ni (g‗or, qoya, jar, ochilib qolgan jins, sharshara, greyzer, buloq, nurash tufayli 
vujudga kelgan relef shakllari va boshqalar) tabiiy xolicha saqlab qolishda juda 
muhim vazifani bajaradi. 
5.
Qo‗riqxonalarning madaniy-oqartuv va estetik jihatdan ahamiyati katta.
Qo‗riqxonalar orqali tabiatning ajoyib joylari keng ammo orasida namoyon 
etiladi va tabiatni muhofaza qilish va zarurligi targ‗ibot qilinadi. Qo‗riqxonalar 
uchun ajratilgan joylar ajoyib tabiiy manzarasining ko‗rkamligi bilan kishilarni 
xordiq chiqarib, madaniy dam oladigan joyi, ularga estetik zavq beradigan ob‘ekti 
sifatida ham ahamiyatlidir.Qo‗riqxonalar muhofaza qiladigan ob‘ektning 
xarakteriga ko‗ra kompleks va maxsus qo‗riqxonalarga ajratiladi. Biror 
territoriyadagi tabiiy-territorial komplekslar to‗liq holda butunlay muhofaza 
qilinsa, uni kompleks qo‗riqxona deb aytiladi. O‗zbekistondagi qo‗riqxonalarning 
ko‗pchiligi kompleks qo‗riqxonalardir.O‗zbekiston hududida to‗qay, cho‗l, tog‗ 
landshaftini muhofaza qilish va u yerdagi tabiat komponentlarini, xususan o‗simlik 
va hayvonlarning hayotini chuqur o‗rganish hamda ko‗paytirish maqsadida 
qo‗riqxonalar tashkil etilgan. 

---

141 
Landshaftlarni muhofaza qilishda yana milliy (xalq) bog‗lar, zakazniklar va 
tabiat yodgorliklarining ham ahamiyati juda kattadir. Milliy bog‗lar keng 
ommaning dam olish va turizm uchun hamda ajoyib, diqqatga sazovor bo‗lgan 
joylarini saqlab qolish maqsadida tashkil etiladi.