Landshaft dizayni va interyer

Inshoot umumiy kо‘rinishining tasviri 
Perspektiva - hajmlarning tasvir sistemasi va ularning chizmadagi fazoviy 
nisbat uzatishi. Kо‘pincha "perspektiva" atamasi bilan chiziqli perspektiva 
tushunchasini bog‘lashadi. Ufq chizig‘ida chiziqlarning birlashish nuqtalarini va 
oldingi plandan uzoqlashgan sari jism о‘lchamlarining proportsional kichrayish 
usullarini qо‘llab fazodagi uch о‘lchamli ob’yektlarni ikki о‘lchamli chizma yuzasida 

---

71 
kо‘rishga imkon beradi. Aksonometrik chizmalar va ortogonal proyeksiyadagi 
chizmalar ob’yektiv reallikning turlarini tashkiletsa, chiziqli perspektiva optik 
haqiqiylikning tasvirlarini taqdimetadi. 
Bu haqiqiylik bino yoki о‘rab turuvchi muhit, fazoga kuzatuvchining ma’lum 
kо‘rish nuqtasidan ma’lum yо‘nalishda qaraganidagi kо‘rinishidek taqdim etiladi. 
Chiziqli perspektiva monokulyar kо‘rish nuqtasida asoslangan. Perspektivali 
chizma kuzatuvchi bir kо‘zi bilan kо‘rishi mumkin bо‘lgan narsani aksetadi. Biz 
jismlarga deyarli hech qachon bundayqaramaymiz. Boshni harakatsiz ushlagan 
taqdirda ham biz ob’yektlar va atrof - muhitni doimiyharakatda bо‘ladigan ikki 
kо‘zimiz bilan kо‘ramiz. Shundayqilib, chiziqli perspektiva ikki kо‘zimiz yordamida 
oladigan kompleks ma’lumotni taxminan aks ettiradi. 
Shunga qaramasdan chiziqli perspektiva bizga uch о‘lchamli ob’yektlarning 
chizma tekisligida fazoga chuqur ketishi sari о‘lchamlarining о‘zgarishini inobatga 
olgan holda tasvir uslubini taqdim etadi. Perspektiv qurilishning farqi kuzatuvchi 
nazariga kо‘rinuvchi kо‘rinishni aks etish imkoniyatida iborat bо‘ladi. Bu xususiyat 
shu kabi chizmalarni bajarish bilan bog‘liq bо‘lgan qiyinchiliklarni ham belgilaydi. 
Asosiy muammo bо‘lib bizning ob’yekt haqidagi bilimimiz, uning haqiqiyholatini 
qanday tushunamiz va ob’yektning kо‘rinishi, monokulyar kо‘rishda uni vizual qabul 
qilishimizning tо‘g‘ri kelmasligi hisoblanadi.
5
 
Yuqorida aytib о‘tilganidek, ortogonal proyeksiyalar о‘ta shartli tasvirlardir. 
Inshoot tо‘g‘risidagi kо‘z bilan kо‘rib yaxlit idrok etish mumkin bо‘lgan tо‘laroq 
tasvirni perspektiva yoki aksonometriya beradi.
 
Me’mor tajribasida perspektiva handasaviy qurish yо‘llari bilan bog‘liq bо‘lgan 
masalalardan tashqari, kо‘plab badiiy masalalarni ham yechadi. Bu masalalar atrof – 
muhit va yoritilish sharoitlari belgilangan kartina – ob’yektlarining tasvirida о‘z 
yechimini topadi. 
Perspektivani qurish uchun istalgan me’moriy obidani olish mumkin. 
Boshlang‘ich material sifatida Qadimgi Yunoniston, Rim, Italiya Uyg‘onish davri va 
5
Ching, Frank, 1943 – Architectural graphics/Francis D.K.Ching – 4
th
ed. All rights reserved. Authorized translation 
from the English language edition published by John Wiley&Sons, Inc. Pages 87 – 89.

---

72 
Rus klassitsizmi, Markaziy Osiyo X – XVII asrlar me’morchilik namunalarining 
о‘lchov chizmalaridan foydalanish mumkin. Ba’zi paytda hozirgi zamon milliy va 
horijiy me’moriy namunalaridan ham foydalanilsa bо‘ladi. Perspektivada tasvir 
predmeti tarzida binoning ichki yoki tashqi kо‘rinishlaridan biri olinishi mumkin. 
Topshiriqni bajarish jarayonida quyidagi muayyan masalalar yechiladi: 
1. Me’moriy ob’yekt, inshootning perspektivasini har xil urf chizig‘i 
balandligida, turli nuqtalardan umumiy hajm kо‘rinishida yaqqolroq ifodalash 
mahoratini о‘rganish. 
2. Badiiy masala – me’moriy ob’yektning xarakteri tо‘la ochib berilishi va 
tasvirning kо‘rgazmaliyligini ta’minlovchi kо‘rish nuqtasini tanlash. 
3. Kompozitsion masala – tasvirning kattaligiga nisbatan ob’yekt о‘lchamlarini 
aniqlash, tasvir qog‘ozdagi о‘rni, landshaft va predmetli muhit elementlarini tasvirga 
qо‘shish, nur va soyalarni aniqlash. 
4. Geometrik masala – har bir alohida vaziyat uchun qulay bо‘lgan perspektiva 
usulini tanlash. 
5. Grafik masala – nafis va chiroyli chiza olish, suvbо‘yoq uslublarini qо‘llay 
bilish. 
Topshiriqni bajarish tartibi. Perspektivani bajarishda boshlang‘ich material 
bо‘lib inshootning ortogonal proyeksiyadagi chizmalari: tarh, tarz va detallardan 
foydalaniladi. Ulardan asosiysi – tarh grafik jihatdan juda aniq chizilgan bо‘lishi 
kerak. Perspektiva qurish uchun har xil balandlikdan olingan bir nechta tarh kerak 
bо‘ladi: ob’yektning tarzi tarhbajarilgan masshtabda chizilishi shartdir. Tarh va tarz 
24 – format qog‘ozning bir chekkasiga chizilganidan sо‘ng, kо‘rish nuqtasi tanlanadi 
va kartina tekisligi о‘tkaziladi.