L. V. Shcherba traditsiyalariga asoslangan nazariya va metod larni m ashhur turkolog olimlar V. V. Radlov (1837-1918)

TILDAGI TARIXIY-FONETIK 0 ‘ZGARISHLAR VA FONETIK-
FONOLOGIK 0 ‘ZGARISHLAR 
Til asta-sekin va mustaqil rivojlanib boradi. Tilning
takomillashuvi va rivojlanishi m a iu m qonuniyatlar asosida
b o ia d i va boshqa b a’zi qonuniyatlardan, xususan tabiat qonun-
laridan farq qiladi. 
Til murakkab va ko‘pqirrali ijtimoiy hodisa b o iib , undagi
barcha elem entlar bir-biri bilan uzviy ravishda bogiangan. Shu
sababli tildagi qonuniyatlar ham bir-biri bilan bogianadi.
C hunonchi, tildagi tarixiy-fonetik o ‘zgarishlar m a iu m fonetik-
fonologik qonuniyatlar asosida ro‘y beradi va bu esa o ‘z nav-
batida, grammatik va leksik o ‘zgarishlarga ham ta ’sir etadi.
Tildagi tarixiy-fonetik o ‘zgarishlarni qandaydir fiziologik yoki
fizik qonunlar asosida tushuntirish mumkin emas. Fonetik-
fonologik qonuniyatlar tilning ichki qonunlari hisoblanadi va
faqat tilshunoslik jihatdan ilmiy tadqiq qilish borasida izohlana-
di. Tildagi tarixiy-fonetik o ‘zgarishlarni o ‘rganuvchi qiyosiy-ta-
rixiy tilshunoslikning sohasi qiyosiy-tarixiy fonetika deb ataladi. 
Tillardagi, ko‘pincha qarindosh tillardagi (slavyan, german,
roman, turkiy tillari kabi) tarixiy-fonetik o ‘zgarishlar natijasida
so‘zlardagi etimologik va geneologik, ya’ni kelib chiqishi jih at­ 
dan o ‘xshashlik va farqlami qiyosiy-tarixiy fonetika aniqlab bera­ 
di. Keyinchalik qardosh va qardosh boim agan tillardagi tarixiy-
fonetik o ‘zgarishlami va hozirgi fonetik-fonologik o ‘xshashlik va
farqli alom atlarni o ‘rganish natijasida tipologik va qiyosiy-
tipologik fonetika hamda fonologiya sohalari vujudga keldi.
Um um an tildagi rivojlanish qonuniyatlari singari, tarixiy-fonetik
va fonologik o ‘zgarishlami o ‘rganishdagi fonetik va fonologik
qonuniyatlar ham quyidagicha turlarga boiin ish i mumkin: 
1)