L. S. Karieva makroiqtisodiyot

asbob-uskunalarni sotib olish, ishlatish va texnik xizmat ko‛rsatish 
xarajatlari
. Ushbu xarajatlar oshaganda, rejalashtirilgan investitsiya loyihasidan 
olinadigan sof foydaning kutilayotgan darajasi pasayadi va investitsiyalarga talab 
egri chizig‛i chapga siljiydi. Aksincha, agar bu xarajatlar pasaysa, kutilgan sof 
foyda darajasi oshadi va investitsiya talabi egri chizig‛i o‛ng tomonga siljiydi. 

---

67 
4.3.1-rasm. Investitsiyalarga talab egri chizig‛i
Investitsiyalarga bo‛lgan talabning o‛zgarishi quyidagilarga bog‛liq
:
 
- 
tadbirkorga solinadigan soliqlar
. Investitsiyaviy qarorlarni qabul qilishda 
korxona egalari soliqdan keyingi kutilgan foyda bilan hisoblashashadilar. Bu shuni 
anglatadiki, tadbirkorlarga solinadigan soliqlarning ko‛payishi rentabellikning 
pasayishiga, investitsiyalar talabi egri chizig‛ining chapga siljishiga, soliq 
imtiyozlari esa uning o‛ng tomonga siljishiga olib keladi. 
- 
texnologik o‛zgarishlar
. Texnologik taraqqiyot - yangi mahsulotlarni ishlab 
chiqish va mavjud mahsulotlarni takomillashtirish, yangi texnologiyalar va yangi 
ishlab chiqarish jarayonlarini yaratish - investitsiyalar uchun asosiy rag‛bat bo‛lib 
hisoblanadi. Masalan, samaraliroq uskunalarni ishlab chiqarish, ishlab chiqarish 
xarajatlarini pasaytiradi yoki mahsulot sifatini yaxshilaydi va shu bilan ushbu 
uskunaga investitsiyalarning kutilayotgan rentabelligini oshiradi.
- 
mavjud asosiy kapital
. Mavjud asosiy kapital har qanday sohaga qo‛shimcha 
investitsiyalarning kutilayotgan rentabellik darajasiga ta’sir ko‛rsatadi. Agar ushbu 
sanoat ishlab chiqarish quvvatlari va tayyor mahsulotlar zaxiralari bilan yaxshi 
ta’minlangan bo‛lsa, unda bu sohaga investitsiyalar ushlab turadi, chunki u 
o‛rtacha foyda keltiradigan narxlarda hozirgi va kelajakdagi talabni qondirish 
uchun yetarli darajada jihozlangan. Agar sohada yetarli yoki hatto ortiqcha 
imkoniyatlar mavjud bo‛lsa, unda investitsiyalar o‛sishining kutilayotgan 
rentabelligi past bo‛ladi va shuning uchun investitsiyalar kam yoki umuman 
kutilmaydi. Ortiqcha ishlab chiqarish quvvati investitsiyaga talab egri chizig‛ining 

---

68 
chapga siljishiga, asosiy kapitalning nisbiy yetishmasligi – esa uning o‛ng tomonga 
siljishi olib keladi. 
- 
kutishlar.
Agar sotish, xarajatlar va foyda bo‛yicha bashoratlar yanada 
optimistik bo‛lib qolsa, investitsiyalarga talab egri chizig‛i o‛ng tomonga siljiydi 
va aksincha. 
Tobin koeffitsienti intellektual kapital miqdorini baholashning eng taniqli 
usullaridan biridir.