L. S. Karieva makroiqtisodiyot

13. OCHIQ IQTISODIYOTDA MAKROIQTISODIY SIYOSAT 
13.1 Ochiq iqtisodiyotda muvozanatli ishlab chiqarish hajmi 
Dunyoning hech bir mamlakati tashqi iqtisodiy aloqalar va munosabatlardan 
uzilgan holatda mavjud bo‛la olmaydi. Shu sababli to‛liq makroiqtisodiy model 
o‛zida ham ichki, ham tashqi bozorlarda amalga oshirilayotgan operatsiyalarni 
majassam etishi lozim.
Iqtisodiy tizim sifatida makroiqtisodiyot yopiq va ochiq ko‛rinishda bo‛lishi 
mumkin. Yopiq iqtisodiyot bu ichki bozorga yo‛naltirilgan tizim bo‛lib, jahon 
iqtisodiyoti faoliyatida qatnashmaydi. Bunday iqtisodiyot avtarkiya deb ataladi, 

---

281 
ya’ni, boshqa davlatlar bilan aloqa o‛rnatmasdan, o‛zini o‛zi ta’minlaydigan 
rejimda yashovchi suveren iqtisodiyot. 
Shubhasiz, to‛liq yopiq iqtisodiyot mavjud emas. Shu nuqtai nazardan 
qaraganda yopiq iqtisodiyot bu ilmiy mavhumlikdir. Biroq, bu o‛ziga xos standart 
sifatida amaliy ahamiyatga ega bo‛lib, ular bilan solishtirganda, haqiqiy mamlakat 
iqtisodiyoti, uning ochiqligi darajasi to‛g‛risida xulosa chiqaradi. Bundan tashqari, 
ma’lum bir rivojlanish darajasiga erishilganda, hatto nisbatan yopiq tizimni ham 
faqat ushbu turdagi iqtisodiyotga xos bo‛lgan metodologik apparat asosida etarli 
darajada aniq ta’riflab bo‛lmaydi. 
To‛liq makroiqtisodiy model-ochiq iqtisodiyot modelidir.
Ochiq iqtisodiyot- shunday iqtisodiyotki, u:
a) mamlakat ishlab chiqarayotgan tovarlari va xizmatlarining ma’lum bir 
qismini eksport va import qilishini;
b) mamlakat jahon moliya bozorlarida kredit olishi va kredit berishini 
anglatadi.
Agar yopiq iqtisodiyot sharoitida barcha ishlab chiqarilgan tovarlar va 
xizmatlar ushbu mamlakat ichkarisida sotilsa va barcha xarajatlar uch qismga: 
iste’mol, investitsiya va davlat xarajatlariga bo‛linsa, ochiq iqtisodiyotda ishlab 
chiqarilgan mahsulotning sezilarli qismi chet elga eksport qilinadi. Bunda ishlab 
chiqarilgan mahsulotlarga xarajatlarga to‛rtinchi unsur sifatida mamlakatda ishlab 
chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning eksporti (chet elliklarning mamlakatimizda 
ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarni sotib olishga qilgan xarajatlari) ham 
kiritiladi.
Kichik ochiq iqtisodiyot va katta ochiq iqtisodiyot o‛zaro farqlanadi.