L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Foreign Trade Quota, FTQ
) - tashqi savdo 
aylanmasining (
Foreign Trade Turnover, FTT
) nisbati - eksport (X) va 
importning (M) umumiy qiymati - YaIM (
GDP
) qiymatiga,%. 
Tashqi savdo aylanmasi yalpi ichki mahsulotning taxminan 25 foiziga yetgan 
vaqtdan boshlab milliy iqtisodiyotni rag‛batlantiruvchi yoki aks ta’sir ko‛rsatishni 
boshlaydi. Boshqa hisob-kitoblarga ko‛ra, tashqi savdo kvotasi 27 foizdan kam 
bo‛lgan mamlakat ochiqligi past darajadagi iqtisodiyot deb hisoblanadi. 
FTQ = 
 . 100%. 
Xalqaro kapital migratsiyasi jahon bozorida moliyaviy aktivlar harakatini o‛z 
ichiga oladi. Jahon bozorida kapital taklifi kreditor mamlakatlarning jamg‛armalari 
bilan belgilanadi; kapitalga talab qarz oluvchi mamlakatlarning investitsiya 
ehtiyojlari bilan ta’minlanadi. Ham talab, ham taklif jahon foiz stavkasining 
qiymatiga bog‛liq bo‛lib, uning darajasi milliy foiz stavkalari qiymatlariga qarab 
shakllanadi. Mamlakatlar o‛rtasidagi kapital harakati kapital oqimining 
ko‛rsatkichi bilan tavsiflanadi (
Capital Flowing, CF
), bu ichki investitsiyalar (I) 
va ichki jamg‛armalar (S) o‛rtasidagi farq sifatida tavsiflanadi: 
CF = I - S
. Ushbu 
tenglikning ijobiy qiymati ichki investitsiya talabining ichki jamg‛armalarga 
nisbatan oshib ketishini anglatadi. va shunga muvofiq, qarz oluvchi mamlakat 
vazifasini bajaradigan ushbu mamlakatga kapital oqimini belgilaydi. Aksincha, 
ushbu ko‛rsatkichning salbiy qiymati boshqa mamlakatlarga qarz berilishi mumkin 
bo‛lgan va ushbu mamlakatning kreditor davlat maqomini belgilaydigan ichki 
jamg‛armalarning ortiqcha miqdorini anglatadi. 
Kapitalning xalqaro migratsiyasi ikki shaklda amalga oshiriladi: tadbirkorlik va 
kredit. Tadbirkorlik kapitalini eksport qilish, foyda olish uchun ma’lum bir 
mamlakat iqtisodiyotiga sarmoya kiritishni anglatadi. Kredit kapitalining eksporti 
bu qarz beruvchiga kredit foizlari ko‛rinishida daromad keltiradigan o‛rta va uzoq 

---

287 
muddatli kreditlashdir. Tadbirkorlik kapitali to‛g‛ridan-to‛g‛ri va portfel 
investitsiyalari shaklida eksport qilinadi. 
To‛g‛ridan-to‛g‛ri investitsiyalar - investitsiya qo‛llaniladigan mamlakatda 
uzoq muddatli iqtisodiy manfaat (tadbirkorlik foydasini olish) maqsadida kapitalni 
joylashtirish obyekti ustidan investor tomonidan nazorat qilinishini ta’minlaydigan 
investitsiyalar. 
Portfel investitsiyalari - investorga spekulyativ daromad olish uchun 
investitsiya obyekti ustidan real nazorat qilish huquqini bermaydigan chet el 
qimmatli qog‛ozlariga qo‛yilgan kapital qo‛yilmalar. 
Xalqaro mehnat migratsiyasi - bu mamlakatlar o‛rtasidagi mehnat 
resurslarining harakati va ulardan ma’lum vaqtgacha (bir yildan ortiq) milliy 
iqtisodiyotdan tashqarida foydalanish. 
Immigratsiya (mehnatga layoqatli aholining chet eldan ma’lum bir mamlakatga 
ko‛chishi) va emigratsiya (mehnatga layoqatli aholining ma’lum bir mamlakatdan 
chet elga ko‛chishi) oqimlari kiradi, ularning qiymati haqiqiy ish haqi darajasi 
bilan belgilanadi. 
Jahon mehnat bozorida ishchilarning ma’lum ish haqi darajasida ta’minotini 
ta’minlovchi mamlakat donor mamlakat deb ataladi.