L. S. Karieva makroiqtisodiyot

v 
sohasi bilan 
belgilangan bo‛lib tarifning “
ishlab chiqarish samarasi
” deyiladi (11.4.1-jadval) 
va hech kimning foydasi bilan qoplanmaydi: 
Demak, iste’molchilarning 
a 
sohadagi yo‛qotishlari ishlab chiqaruvchilar 
foydasining o‛sishi hisobiga qoplanadi. Ayni damda iste’molchilar shu tarmoq 
korxonalari aktsiyadorlari bo‛lishsa, ular yo‛qotishlarining bir qismi o‛sgan 
dividentlar sifatida qaytadi.

---

235 
11.4.1-jadval 
Ishlab chiqarish samarasi 
Iste’molchilarn
ing yo‛qotishlari 
Ishlab 
chiqaruvchilar 
foydasi 
Davlat 
daromadi 
Jamiyatning 
sof yo‛qotishlari 
a+b+c+d -- 
a -- 
c = 
b+a 
«c» 
sohada davlat olgan daromadini transfert to‛lovlarini oshirish, soliqlarni 
pasaytirish, byudjet tashkilotlarida ishlovchilar ish haqini oshirishi ko‛rinishida 
iste’molchilarga qaytarishi mumkin.
Ammo «b» Q «d» sohalarda jamiyat sof yo‛qotishga duch keladi. Valyuta kursi 
o‛zgarishi bu yo‛qotishlarni bir oz qoplashi mumkin. Masalan, 20% li tarif 
kiritilishi natijasida milliy valyuta 4% ga qimmatlashsa import qilinayotgan 
tovarlarning milliy valyutada ifodalangan ichki bahosi 20 % ga emas, 16 % ga 
oshadi. Bu esa tarif kiritilishi oqibatida jamiyatning sof yo‛qotish «b» va «d» 
sohalarning 80 foizini((16 / 20) x 100 q 80) tashkil etishini anglatadi.
Umuman olganda tariflarni kiritilishiga nisbatan bir-biriga zid fikrlar mavjud 
bo‛lib, bu tadbir mamlakat iqtisodiyoti holati, xususiyati va qo‛yilgan maqsadlar 
bilan asoslanadi.
 
11.5 O‛zbekiston Respublikasi tashqi savdo siyosatining o‛ziga xos 
xususiyatlari 
O‛zbekiston Respublikasi tashqi savdo siyosati iqtisodiy o‛sishning yuqori 
sur’atlariga erishish, inflyasiya sur’ati va ishsizlik darajasilarining me’yor 
darajasida bo‛lishini ta’minlash, valyuta zaxiralarini ko‛paytirish, milliy valyuta 
almashinuv kursining mo‛tadil devalvatsiyasi va to‛lov balansining barqarorligini 
ta’minlash maqsadlariga qaratilgan. Tayyor raqobatbardosh mahsulotlar eksportini 
faol oshirish va bu mahsulotlar yetkazib beriladigan mamlakatlar geografiyasini 
yanada kengaytirish vazifasini amalga oshirish eksport hajmini barqaror o‛stirish, 
tashqi bozordagi o‛zgarishlar ta’sirida uning hajmi keskin kamayishi xavfini 
bartaraf etish imkonini beradi.

---

236 
O‛tgan yillar mobaynida eksport qiluvchi korxonalarni qo‛llab-quvvatlash 
borasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar iqtisodiyotimizning eksport salohiyatini 
yuksaltirish, tashqi savdo tarkibida ijobiy siljishlarga erishish, uning hajmini 
barqaror o‛stirish imkonini bermoqda.