L. R. Ayrapetyans, A. A. Pulatov

35

«Zamonaviy voleybolning dolzarb masalalari» mavzusi byicha

nazoratsavollari

1. 
   Snggi yillarda voleybol qoidalarida qanday zgarishlar ry berdi?
   
2. 
   Qoidalarning zgarishi yin mazmuniga ta’sir etdimi? Izohlab bering.
   
3. 
   Zamonaviy voleybolga xos hujum zarbalarida qanday yangiliklar paydobldi?
   

4. Hujumkorlik zgarishi bilar, himoya taktikasida qanday
zgarishlar ry berdi? Misollar keltiring.

5. Qanday taktika bilan va qaysi zonalardan ijro etilgan zarbalar
samaradorligi haqida tushunchalar bering.

6. rgatish va takomillashtirishda voleybolni qaysi dolzarb
masalalarigaeHibor berish lozim?

36

4. OYIN TEXNIKASI VA UNING TASNIFI

yin texnikasi - bu bir vaqtning zida ketma-ket va muayyan maqsadli tartibda ijro etiladigan ixtisoslashgan harakat yoki harakatlar majmuasidir. yin texnikasi - harakatni aniq, tez, yengil, vaziyatga muvofiq, kam kuch sarf elib yuqori samarada bajarishga mljallangan blishi lozim.

«Texnika» atamasi yunoncha (tehnus) sz blib, juda keng ma’noda foydalaniladi va zbek tilida «saat» tushunchasini anglatadi. Miloddan avvalgi 776-yildan boshlab har 4 yilda Yunonistondagi Olimp tolarining etagida joylashgan Olimp qishloida Xudo Zevs sharafiga tkaziladigan umumyunon bayram musobaqaiari ishtirokchilari 2 ildirakli aravachada poyga, mushtlashish, beshkurash sporti byicha z saatlarini (texnikasini) namoyish etganlar. Qizii shundaki, har bir ishtirokchi musobaqadan oldin z qaddi-qomatini, mushaklarini shakllanganligi va boshqashu sportga oid xislatlarni namoyish qilishi mazkur musobaqaning shartlaridan biri blgan. Demak, muayyan sport turi bilan shuullanish natijasida odamning qaddi-qomati, mushaklari va organizmning jamiyki barcha organlari shakllanadi, binobarin sportchining texnik mahorati, san’atini takomillashishi ta’minlanadi.

Texnik harakatlarni bajarishda harakatlarning vaqt jihatidan ma’lum bir fazalari farqlanadi. Odatda, harakatlarning uch fazasi: tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi fazalarini belgilab qyish mumkin.

Tayycrgarlik fazasining ahamiyati harakatni bosh fazada bajarish uchun qulay sharoit yaratishdan iborat. Bu sharoitlar yugurib kelish, sakrash, aylanma harakatlami (tsiq qyganda, koptokni yinga kiritganda, hujum zarbasini berishda) bajarish bilan yaratiíadi. Asosiy fazadagi harakatlar bevosita asosiy harakat vazifalarini hal qilishga qaratiladi. Biodinamik nuqtayi nazardan bu fazadagi eng muhim narsa harakatlantiruvchi kuchlardan tegishli vaziyatda, tegishli ynalishda samarali foydalanishdan iboratdir.

Yakunlovchi fazadagi harakatlar gavda muvozanatini saqlash maqsadida snib boradi yoki keskin tormozlanadi. Voleybol juda dinamik yin blganligi sababli voleybolchi turli texnik usullarni egallashi, yin vaziyatidan kelib chiqqan holda ulami tanlay olishi va

37

uni tez, aniq bajarishi lozim. Bu esa yinchining texnik mahoratini belgilaydi.

" Yuqori texnik mahorat belgilari quyidagilar bilan ifodalanadi: • harakat usullarining aniq va samarali bajarilishi;

- xalal beruvchi omillar (charchash, tashqi sharoitning salbiy

ta’sirlari) mavjudligida harakatlarning bajarilish barqarorligi;

- raqib harakatlariga qarabjavob harakatlarini tanlash, ularni qayta

qurish va bunda harakat qismlarini boshqara olish;

-usullamingbajarilishishonchliligi.

Voleybol texnikasi ikkita katta blim: hujum va himoya texnikalariga blinadi. z navbatida, yuqoridagi blimlar ham texnik usullarning shakli va mazmuniga kra bir qancha gurahlarga blinadi. Har bir guruhda texnik harakatlarning ziga xos bajarish usuilari mavjudbladi(3-andoza).

4.1. Hujum texnikasi 4.1.1. Holatlar va harakatianish, dastlabki holatlar

Holatlar. Voleybol yinida yinchilar tp bilan qisqa vaqt ichida harakat qilishlari lozim. Shu sababli u yoki bu yin sharoitida yinchi tp bilan ynashi uchun yuqori tayyorgarlik krishi talab etiladi. Shu maqsadda turli harakat usullarini bajarish uchun turlicha holatlarni egallash kerak.

Hujum zarbasini berish va tsiq qyishda - baland, yinga kiritilgan tpni qabul qilishda - rta, huj4im zarbasini yoki tsiqdan pastlab qaytgan tpni qabul qilishda - past (3-rasm) holatlar egallanadi. Bunda UOM (umumiy oirlik markazi)ning holati navbatdagi harakatning xususiyatiga boliq bIadi. Shuni ham tkidlash rinliki, yinchining byi va uning koordinatsion qobiliyati UOMga sezilarli ta'sir krsatadi. Shuning uchun ham samarali turish holati shunday bolishi kerakki, bunda UOM tezda tayanch chegarasidan chiqarilib, zarur harakatianish va faoliyat krsatish imkoniyatini bera olsin.

Turish holatlari navbatdagi harakatlarning qllanilish xususiyatiga qarab statik (yinchining harakatsiz) yoki dinamik (asosiy tayanchni bir oyoqdan ikkinchisiga tkazish bilan tpni qabul qilish, hujum zarbasini berish yoki tsiq qyishni kutishda) holatlarda bladi. Bu turish holatlarida qllar bel barobarida, barmoqlar kaftlarga qaragan. gavda esa bir oz oldinga egilgan bladi. Gavda erkin holatda bIishi kerak.

38



3-rasm.

Harakatlanish. yinchi ma’lum bir texnik usulni bajarish uchun maydon bylab harakatlanadi. Bunday usul va yinning vaziyatiga boliq holda, qadam tashlab (oldinga, orqaga, yon tomonga), sapchib, sakrab, yugurib, yiqilib turli harakatlarni amalga oshiradi. Qadam tashlash va yugurish bilan qilinadigan harakatlar birmuncha yumshoq (UOM tebranishining sustligi sababli) bladi. Yon tomonga qadamlashdan kp hollarda katta blmagan masofani bosib tish bilan tsiq qyganda, hujum zarbasini qabul qilganda yokl tsiqdan z ynalishini zgartirib qaytgan tpni qabul qilishda foydalaniladi. Harakat doimo kerakli harakat ynalishiga yaqin blgan oyoqdan boshlanadi. Sapchib, sakrab, yugurish bilan bladigan harakatiardan tez javob harakatlarini amalga oshirishda qoMlaniladi. Krib chiqilgan harakatiardan kp hollarda umumiy birlikda hatn foydalaniladi.

Dastlabki holatlar. Dastlabki holatlar u yoki bu texnik usullami bajarishga tayyorgarlik fazasini belgilaydi. Dastlabki holatlami egallashning bajarilishi kutilayotgan harakatni bajarish uchun qulay sharoitni va harakatlanishni ta’minlashi darkor. Texnik usulning bajarilishidan qatM nazar. dastlabki holatlar birmuncha statikligi bilan farqlanadi: tpni uzatishdan oldin (4 a-rasm), pastdan tpni qabul

39

qilishda (4 b-rasm), tsiq qyishda (4 v-rasm) va hujum zarbasini berishda(4g-rasm).

?.:SX

\

\m*k*

t