L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova

Fiziokratizmning ahamiyati va uning tarixiy taqdiri 
Fiziokratizm ta’limotining muhim tomonlari qo‘yidagilardan iborat: 
a) merkantilizmni inkor qilishi; 
b) mehnat bilan yer boylikning asosi ekanligini tan olishi; 
v) savdo-sotiqda bojxona cheklashlarini bekor qilishni taklif etishi; 
Fiziokratlarning boylik to‘g‘risidagi tezisi, ayniqsa «boylik – bu jamiyat 
mehnati bilan har yili yaratilgan iste’mol qiymatlar yig‘indisidir», degan tezisi 
diqqatga sazovor. Bu tezis A.Smit tomonidan ham qabul qilingan.
Kapital va uning ikki qismga ajratilishi (asosiy va aylanma), takror ishlab 
chiqarish, jamiyatning sinflarga ajratilishi iqtisodiy ta’limotlarning rivojida keyingi 
muhim qadamdir.

---

 
27 
Qishloq xo‘jaligini rivojlantirish uchun erkin bozor munosabatlariga o‘tish va 
dehqonchilikdan olinadigan soliqni kamaytirish zarurligi, yagona soliq tizimiga o‘tish 
kerakligi to‘g‘risidagi fikrlar nihoyatda qimmatlidir. 
Hozirgi davr tili bilan aytganda, fiziokratlar sof bozor munosabatlarini 
qo‘lladilar, ammo ularning g‘oyasi asosan qishloq xo‘jaligi bilan cheklab qo‘yildi, 
barcha fikrlarda mukammallik yetishmas edi. Bu vazifalar esa keyingi olimlar 
tomonidan xal etildi.
Shu bilan birga hozirgi zamon iqtisodiy ta’limotlari nuqtai nazaridan 
fiziokratizm g‘oyalari o‘z ahamiyatini tezda yo‘qotdi va o‘tkinchi harakterga ega 
bo‘ldi. Ayniqsa, boylikni faqat dehqonchilik bilan bog‘lab tushuntiruvchi 
fiziokratizm g‘oyalari sanoat inqilobi natijasida yuz bergan o‘zgarishlar tufayli tez 
unutilayozdi. 
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
Klassik (namunaviy) maktab, mehnat boylik manbai, tabiiy baho, bozor bahosi, 
qiymat nazariyasi, sof mahsulot, fiziokratizm, unumli, unumsiz sinflar, dastlabki 
avanslar, har yillik avnslar, iqtisodiy jadval.