L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova

 
Davlat 
aralashuvini 
kamaytirish 
Xususiy 
tadbirkorlikni 
rivojlantirish 
Tashki va 
ichki savdoni 
kengaytirish 
Erkin savdodagi 
cheklashlarni olib 
tashlash 
Milliy 
boylikning 
usishi 
Mexnat 
unumdorligini 
oshirish 
Mexnat taksimotini 
chuqurlashtirish 
Puldan 
foydalanish
 
Unumli mexnat bilan band 
bulganlar sonining ko’payishi 
Axolining usishi 
Kapital miqdorining 
ko’payishi 

---

 
34 
Qiymat konsepsiyasi. 
D.Rikardo o‘z konsepsiyasi asosida qiymat qonunini, ya’ni tovarlarning 
qiymatini sarflangan mehnat bilan aniqlashni qo‘ydi. Unda u mantiqiy abstraksiya va 
ilmiy deduksiya usullarini keng qo‘lladi. U tovarning ikki faktori: iste’mol va 
almashuv qiymatlarini yanada aniqroq o‘rgandi (masalan, nonni yeyish va sotish 
mumkin). Foydalilik, ya’ni iste’mol qiymati almashuv qiymatining zaruriy sharti deb 
ta’kidladi. Tovarning qiymati uni yomon ishlab chiqarish sharoitida tayyorlashga 
ketgan jonli mehnat sarflari bilan hamda kapital va xom ashyoni ishlab chiqarish 
uchun ketgan oldingi mehnat sarflari bidlan o‘lchanadi. D.Rikardo ta’limotiga ko‘ra, 
tovar qiymatini aniqlashda faqat uni ishlab chiqarishga ketgan mehnat sarflarini 
emas, balki uning sifatini (malakali va murakkab mehnatga ko‘p haq to‘lanadi), 
tovarni bozorga olib kelishga ketgan vaqtni, asosiy va aylanma kapitaldan 
foydalanish xususiyatini ham hisobga olish zarur. Erkin takror ishlab 
chiqarilmaydigan tovarlar qiymati esa nafaqat mehnat sarflariga, balki noyoblikka 
ham bog‘liq bo‘ladi.
Umuman olganda, D.Rikardo tomonidan ishlab chiqilgan qiymatning mehnat 
nazariyasi sarfli prinsiplarga asoslangan.