Л. М. Шипитсйна И. А. Вартанян анатомия, ФİЗİология ва патология eшитиш, нуқҚ ва кўриш органлари

Оғиз бўшлиғи. Оғиз бўшлиғининг томи қаттиқ танглай - бу оғиз бўшлиғини бурун бўшлиғидан ажратиб турадиган суяк девори. Шиллиқ - қаттиқ танглайни қоплайдиган, юқоридаги - оссуарийга маҳкам ёпишган тери тўдаси. Шакли бўйича қаттиқ танглай юқорига кўтарилган тонозли қавариқ, аммо ҳар хил одамларнинг шакли фарқланади; тоноз баланд ёки паст, текис ёки кенг ва ҳоказо бўлиши мумкин. Нутқ товуши танглай шаклига боғлиқ (61-расм).
Юмшоқ танглай қаттиқ танглайнинг давоми ҳисобланади. Юмшоқ танглайнинг орқа томони, танглай пардаси уни ташкил этувчи мускуллар бўшашганда эркин осилиб туради ва қисқарганда кўтарилади. Се - Редин юмшоқ танглай тилдир.
Тил бутун оғиз бўшлиғини ёпиқ тишлар билан тўлдирадиган мушак органидир. Орқа - илдиз - маҳкамланган, ўқлари - тилнинг тал - учи (кесувчи қирраси ёки пичоқ), бо - кове қирраларнинг таянч - ҳаракатланувчи. Тилнинг миниб шартли олд, ўрта, орқа бўлинади, ва бир бўлими соф функтсионал бўлади - нал, бу буюмлар ўртасидаги чегараларни бор деб.
Рис. 61. Формы твердого нёба:И — поперечное сечение: а — нормалное нёбо, 6 — широкое и плоское нёбо, в — высокое и узкое нёбо; 2 — продолное сечение: г — куполообразное нёбо, д — пологое нёбо, е — крутое нёбо
Тил мушакларининг кўп қисми узунламасıна бўлиб, улар тилнинг илдизидан учигача боради; тилнинг ўртасида тўсиқ - тил толаларининг бирикадиган жойи мавжуд. Мушаклар икки гуруҳга бўлинади:

Биринчиси - бир бутун сифатида тил ҳаракатини таъминлайди, ЖСТ - жаннат - кучланиш ўзгариши, маърузачиларнинг шакли ва жойлашуви кенг доирадаги имконини беради, унинг қисмлари ҳаракати. Бу артикулятсион функтсияни - нутқни (шунингдек, чайнаш, ютиш, ялаш, сўриш ва ҳоказо) амалга ошириш учун катта аҳамиятга эга .

Биринчи мушак гуруҳига қуйидагилар киради:
1)чин-лингуал - ички томондан устида бошланади - Ност мандибула, унинг толали шамоллатгичи унинг илдизида тилнинг орқа томонига кўтарилади; мушак суриш тили дазмолни беради - Ад (у оғзидан чиқармоқ);
2)сублингуал, лингуал - тил ости суягидан бошланади, шунинг учун - фан юқорига ва тилнинг орқа томонига олдинга қараб; тилни пастга туширади;
3)аwл-лингуал - юпқа тўсин сифатида бошланади - бош суяги асосининг кўзга кўринган тизмаси, тил четида олдинга ва қарама-қарши томонга ўтади; чин-тил мушакларининг антагонисти бўлиб, тилни оғиз бўшлиғига тортади.
Иккинчи мушак гуруҳига қуйидагилар киради:
1)юқори узунламасıна - тилнинг орқа қисмида жойлашган, учигача чўзилган; тилни қисқартиради ва учини юқорига буради;
2)пастки бўйлама - ЛО остида тор нур шаклида бўлиб ўтади - унинг тил юзаси, у тил сгорбливает ва учи уни пастга эгилади;
3)кўндаланг мушак - тилнинг септумидан латерал қирранинг ички юзасига чўзилган бир нечта тўпламлардан иборат; тилнинг кўндаланг ҳажмини камайтиради (торайтиради ва кескинлаштиради).
Тилнинг илдизида тил бодомсимон, оʻрта чизиқ боʻйлаб тилнинг пастки юзасида эса тилнинг эластик френуми жойлашган . Унинг эгилувчанлик бузиш ҳаракатини чеклайди - тил. Тил мушакларининг ҳаракатини гипоглоссал нерв (ХИИ жуфт) таъминлайди, тилнинг сезувчи толалари эса тригеминал нерв (В жуфт) таркибига киради.
Тилнинг шиллиқ қаватида таъм куртаклари мавжуд бўлиб, уларда таъм ретсепторлари ҳужайралари жойлашган .
Густатор нерв толалари глоссофарингеал асабнинг бир қисмидир (ИХ жуфт).
Оғизда уч жуфт туприк безлари очилади - тахминан - қулоқ, субмандибулар ва тил ости.
10.1.3.Фаренкснинг тузилиши ва функтсияси
Фаренкс - бачадон бўйни орқа мия олдида жойлашган мушак деворлари бўлган бўшлиқ. Бу асослардан бошланади - Ния бош суяги бурун бўшлиғи билан чоанае, оғиз ва томоқ орқали қизилўнгачга тушади.

А
Б
Рис. 62. Положение мягкого нёба и надгортанника при дыхании (А)и глотании (Б):

1 - юмшоқ танглай; 2 - эпиглоттис; 3 - трахея; 4 - қизилўнгач; а - назофаренкс;
б - орофаренкс; c - ларингофаренкс