L. A. Djalilova

Buiunittifoq paradida O'zbekiston jismoniy tarbiyachilari gullab- yashnayotgan bog' ko'rinishida chiqish uyushtirgan edilar.
j940-yildagi paradda O'zbekiston jismoniy tarbiyachilarining mavzusi qilib yana pavta - o'zbek xdlqining asosiy boyligi tanlab olingan edi.
1943-yilda to'qqiz yillik tanaffusdan so'ng Olma-Ota shahrida O'rta Osiyo va Qo/og'iston Respublikalari II spartakiadasi o'tkazilgan. 1944-yiI sentabrda Tosbkentda Orta Osiyo va Qozog'iston Respublikalarining III snartakiadasi o'tkazilgan. 1945- yilning 30-sentabridan 10-oklabrigacha IV Umumo'zbekiston spartakiadasi o'tkazilgan. Ushbu spartakiada parad bilan ochilib, unda 5 mingta jismoniy tarbiyachi qatnashgan.
1945-yilning 7-oktabridan 14-oktabrigacha Frunze (Bishkek) shahrida O'rta Osiyo va Qozog'iston Respublikalarining IV spartakiadasi boiib o'tgan. Birinchi o'rinni egallagan respubiikamiz jamoasi Butunittifoq jismoniy tarbiya va sport qo'mitasining Qizii Bayroq ordeni bilan taqdirlangan edi. 1946-yilda respublikamiz vakilJari Butunitlifoq jismoniy tarbiyachilar paradida qatnashgan. 1948-yilda V Umumo'zbekiston spartakiadasi o'tkazilgan.
1948-yii 10-15 oktabrda Dushanba shahrida komsomolning 30 yilligiga bag'ishlangan O'rta Osiyo va Qozog'iston Respublikalari- ning V spartakiadasi bo'lib o'tgan edi. 0‘rta Osiyo va Qozog‘iston Respublikalarining VI spartakiadasi 1950-yiIda Olma-Otada, VII spartakiadasi 1952-yilda Ashxobodda, VIII spartakiada 1954-yilda Toshkentda, IX spartakiada 1957-yiIda Frunzeda (Bishkek) o‘tkazilgan. 1934-1957-yillar ichida O'rta Osiyo va Qozog' iston Respublikalarining spartakiadasi to'qqiz marta o'tkazildi.
O'zbekistonda 1950-yiilarda jismoniy tarbiya va sporl sohasi mutaxassislarini tayyorlash dolzarb masalalardan biriga aylangan cdi. 1951-yilda Samarqand, Termiz va Angren shaharlarida jismoniy tarbiya pedagogika bilim yurtlari lashkil etildi. Ular boshlang'ich va yetti yillik maktablar uchun jismoniy tarbiya o'qituvchilarini tayyorlashda yangidan ish boshladi.
1952-yilda Toshkent Davlat pedagogika instituti tarkibida jismoniy tarbiya fakulteti ochilgan. 1954-yilda Farg'ona, 1956-yiida Nukus DPlda ham jismoniy tarbiya fakultetlari ochilgan. 1955-yilda 0‘zbek Davlat jismoniy tarbiya instituti iqtidorli sportchilami talabalikka ilk bor qabu! qilgan.


117




l‘>56-yil 0‘zbekiston sport tarixida salmoqli o'rinni egallagan edi. Shu yili «Paxtakor» sport majmui qurilgan va unda O'zbekiston sportchilarining eng katta bayrami bo'lib o'tgan. Bu tantana sobiq Ittifoq xalqlarining I Spartakiadasiga ko'rik-sinov tajribasini o'tagan edi. 1956-yildan boshlab. respublikamiz sportchilari sobiq Ittifoq xalqlarining Spartakiadalarida ishtirok etgan.
I sobiq Ittifoq xalqlari Spartakiadasi 1956-vilda. 11-1959, 111- 1%3, 1V-1967, V-1971, Vl-1975, Vl-1979. VlIl-1983, lX-1987-yilda o'tkazilgan. Hamma Spartakiadalarning final bosqichi Moskva shahrida bo‘Iib o‘tgan.
Urushdan keyingi yillarda ko'p tarmoqli jismoniy tarbiya va sport jamiyatlari tiklanib. ular o‘z faoliyatlarini sportning ommaviyligini amalga oshirishga harakat qildi.
O'zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishda respublika va viloyatlardagi «Dinamo», «Spartak», «Paxtakon>, «Fan», «Alanga» va boshqa sport jamiyatlari yangi usullar bilan faoliyat ko‘rsatdi. Bunda yoshlami sport unvonlari va darajalarini olishga bo'lgan qiziqishlari. vangi sport kiyimlari bilan ta'minlash, sport nishonlari bilan havas uyg'otish ustuvor edi.
Sobiq Ittifoq davrida 0‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sport sohasida ulkan yutuqlarga erishilgan. Sport jamiyatlarining markazlashgan rahbarlik faoliyatlari (1957, 1987), sportga rahbarlik qilishning davlat va jamoatchilik (1959-1968) usullari binnuncha markazlashtirilgan va takoniillashtirilgan edi.
Sovet 0‘zbekiston jismoniy tarbiya va sport harakatini boshqarishning asosiy shakli - davlat va jamoat shakli hisoblangan. Jismoniv tarbiyani boshqarishning davlat shakli davlat organlari tomonidan - 0‘zbekiston Respublikasi Davlat jismoniy tarbiya va sport Komiteti, jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishiga bevosita rahbarlik qiladigan vaziriiklar. idoralar va komitetlar orqali amalga oshirilgan.
Davlat shaklidagi boshqarishning o‘ziga xos xususiyati - bu davlat dasturlari, ya'ni davlat tasarrufidagi organlarning maxsus tizimi orqali sog'Iiqni mustahkamlash hamda yoshlami mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyorlash kabi umumdavlat vazifalarini hal etish amalga oshiriladi.
Davlatni boshqarishning demokratik asoslarini rivojlantirish boshqarishdagi jamoatchilik usuliarini rivojlamirish bilan bevosita


118

bog'liq. Jismoniy tarbiya va sportni jamoat shaklida boshqarish - bu jainoatchilik ixtiyoriyligi asosida Jamoat jismoniy tarbiya tashkilotlari t'aoliyati, kasaba uyushmalari, ko'ngilli‘sport jamiyatlari (KSJ) va boshqa jamoat lashkilotlari tomonidan bevosita boshqarilib turilgan. Havaskorlik tashkilotlarida o'quv, tarbiyaviy, sport ishlari tavsiya xususiyatiga ega bo'lgan namunaviy dasturlar va nizomlar asosida olib borilgan.

Jismoniy tarbiyani boshqarishning davlat va jamoatchilik havaskorlik shakli jamivat rivojianishi talablariga bog'liq boMgan bir xil vazifalami hal eta turib, bir-birini toMairib turgan.
O'zbekiston Respublikasi Davlat jismoniy tarbiya va sport komitetining huquqiy maqomi komitet to'g'risidagi tegishli nizomlar bilan belgilangan. Davlat sport komitetining o'z sohasidagi qarorlari barcha vazirliklar. idoralar, korxonalar, muassasalar. tashkilotlar, jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish masalalari bilan shug‘ulla- nuvchi jamoat tashkilotlari uchun majburiy hisoblangan. Davlat sport komiteti kasaba uyushmalari, yoshlar tashkiloti, «Mehnat zaxiralari» KSJ, «Dinamo» JTSJ umumrespublika jismoniy tarbiya tizimiga ki- ruvchi jismoniy tarbiya tashkilotlari bilan hamkorlikda ommaviy jis- moniy tarbiya-sog‘ lomlashtirish hamda sport ishlarini olib borar edi.
1970-1980-yillarda sovet jismoniy tarbiya tizimining asosiy maqsadi yuqori natijalar sportini rivojlantirishdan iborat boMgan. O'zbekiston sportchilari sobiq Ittifoq miqyosidagi yirik musoba- qalarda yaxshi natijalarga erishgan edi. Bir qator isle'dodli sportchilar Ittifoq tenna jamoalar tarkibida jahon sport musobaqalari hamda Olimpiya o'yinlarida ishtirok etib, yuksak mukofotlarga sazovor bo'Igan. Sportchi opa-singillar Tamara va Irina Press (yengil atletika), V.Bondarenko (suzish). R.Sarkisov (gimnastika) iqtidorli sportchilami
S.Diamidov, E.Saddi, T.Ibrohimov, E.G‘iyosov va h.k. ta>-yorlaganlar. Respublika sportini S.Babanina (suzish), R. Kazakov (kurash), S.Qurbonov (sambo), R.Risqiyev (boks), A.Yudin (velosport), V.Ballod (yengil atletika), R.Salimova (basketbol), V.Duyunova (voleybol), M-lsmoilov (ot sporti), S.Ro'ziyev (qilichbozlik) kabilar munosib himoya qilganlar.

8. 
   spartakiada 1983-yil sport turlari bo'yicha sobiq ittifoqning bir qator shaharlarida o‘tkazildi. Spartakiadaning dasturi asosida ilk bor uch guruhga bo‘lib musobaqalar tashkil ctilgan. Birinchi guruhda: Rossiya, Moskva, Leningrad, Ukraina, Belorussiya jamoalari edi.
   

1 IA

Spartakiadalar